اندیکاتور شاخص کانال کالا (CCI) چیست؟ آموزش کامل Commodity Channel Index

اندیکاتور شاخص کانال کالا یا CCI در ابتدا برای شناسایی چرخه‌های قیمتی در بازار کالاها (کامودیتی‌ها) ساخته شده بود، اما امروزه به یکی از ابزارهای تحلیل تکنیکال پرکاربرد در همه بازارهای مالی از جمله سهام، فارکس و ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. اندیکاتور CCI به عنوان یک اسیلاتور مومنتوم، به تریدرها کمک می‌کند تا سطوح اشباع خرید و اشباع فروش را شناسایی کرده و نقاط ورود و خروج مناسبی برای معاملات خود پیدا کنند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل و به زبان ساده، آموزش اندیکاتور شاخص کانال کالا را ارائه دهیم و نحوه کار با این ابزار قدرتمند، فرمول محاسبه آن، استراتژی‌های کاربردی و روش رسم آن در نمودارهای مختلف را بررسی کنیم.

اندیکاتور شاخص کانال کالا (CCI) چیست؟

اندیکاتور شاخص کانال کالا که با نام اختصاری CCI شناخته می‌شود، یک اسیلاتور مومنتوم است که سطح قیمت فعلی یک دارایی را نسبت به میانگین قیمت آن در یک بازه زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این ابزار تحلیلی توسط دونالد لمبرت، تحلیلگر تکنیکال برجسته، در دهه ۱۹۸۰ میلادی ابداع شد و برای اولین بار در مجله Commodities (که امروزه به نام Futures شناخته می‌شود) معرفی گردید. لمبرت بر این باور بود که کالاها به صورت چرخه‌ای حرکت می‌کنند و سقف‌ها و کف‌های قیمتی در فواصل زمانی مشخصی رخ می‌دهند، بنابراین طراحی اندیکاتوری که بتواند این چرخه‌ها را شناسایی کند، برایش مهم بود.

اگرچه نام این اندیکاتور حاکی از ارتباط آن با بازار کامودیتی‌هاست، اما امروزه اندیکاتور شاخص کانال کالا در طیف گسترده‌ای از بازارهای مالی کاربرد دارد. معامله‌گران سهام از آن برای شناسایی روندهای صعودی و نزولی استفاده می‌کنند، تریدرهای فارکس آن را برای تشخیص قدرت یا ضعف جفت ارزها به کار می‌گیرند و فعالان بازار ارزهای دیجیتال نیز با استفاده از CCI می‌توانند نوسانات شدید این بازار را بهتر تحلیل کنند.

ویژگی منحصر به فرد اندیکاتور شاخص کانال کالا در این است که نه تنها سطوح اشباع خرید و اشباع فروش را نشان می‌دهد، بلکه قدرت روند موجود در بازار را نیز اندازه‌گیری می‌کند. برخلاف برخی اسیلاتورها که محدودیت عددی مشخصی دارند، CCI می‌تواند به صورت نامحدود بالا یا پایین حرکت کند، هرچند بیشتر مقادیر آن بین محدوده ۱۰۰+ و ۱۰۰- نوسان دارد. در واقع، فلسفه اصلی CCI بر این پایه استوار است که وقتی قیمت‌ها به شدت از میانگین تاریخی خود فاصله می‌گیرند، احتمال بازگشت به سطوح میانگین افزایش می‌یابد.

فرمول محاسبه اندیکاتور CCI چگونه است؟

فرمول اصلی CCI به این صورت است:

CCI = (Typical Price – SMA) / (0.015 × Mean Deviation)

برای فهم این فرمول، ابتدا باید با مفهوم قیمت معمولی یا Typical Price آشنا شویم. قیمت معمولی میانگین حسابی ساده از سه نقطه قیمتی مهم در هر کندل است که شامل بالاترین قیمت، پایین‌ترین قیمت و قیمت پایانی می‌شود. به عبارت دیگر، قیمت معمولی از فرمول (High + Low + Close) تقسیم بر 3 محاسبه می‌شود. این رویکرد به ما تصویر متعادل‌تری از حرکت قیمت در آن بازه زمانی ارائه می‌دهد، زیرا فقط به قیمت پایانی تکیه نمی‌کند.

مرحله بعد محاسبه میانگین متحرک ساده یا SMA از قیمت‌های معمولی است. معمولاً از ۲۰ دوره به عنوان تنظیم پیش‌فرض استفاده می‌شود، اما می‌تواند این عدد را بر اساس استراتژی معاملاتی خود تغییر دهد. این میانگین متحرک نقش خط مرجع یا خط میانه را ایفا می‌کند که انحرافات قیمتی نسبت به آن سنجیده می‌شود.

نکته کلیدی در فرمول CCI، محاسبه انحراف میانگین یا Mean Deviation است. برخلاف انحراف استاندارد که در بسیاری از فرمول‌های آماری استفاده می‌شود، اینجا از انحراف مطلق میانگین استفاده می‌گردد. برای محاسبه آن، باید اختلاف هر قیمت معمولی را با میانگین متحرک آن محاسبه کرده، مقدار مطلق این اختلاف‌ها را بگیریم و سپس میانگین آنها را محاسبه کنیم. این روش به ما کمک می‌کند تا میزان پراکندگی قیمت‌ها را از میانگین بسنجیم.

ضریب ۰.۰۱۵ که در مخرج فرمول قرار دارد، یک عدد ثابت است که لمبرت آن را برای مقیاس‌بندی مناسب انتخاب کرد. هدف از استفاده از این ضریب این بود که تقریباً ۷۰ تا ۸۰ درصد از مقادیر اندیکاتور شاخص کانال کالا در بازه ۱۰۰+ تا ۱۰۰- قرار گیرند. بدون این ضریب، اعداد CCI خوانایی کمتری داشتند و تفسیر آنها برای تریدر دشوارتر می‌شد.

نحوه کار با اندیکاتور CCI به چه صورت است؟

اندیکاتور CCI به صورت یک خط نوسانی کار می‌کند که در بالا و پایین صفر حرکت می‌کند و هیچ محدودیت مشخصی برای مقادیر آن وجود ندارد. با این حال، تجربه نشان داده که اکثر مقادیر اندیکاتور شاخص کانال کالا در بازه ۱۰۰+ و ۱۰۰- قرار می‌گیرند و زمانی که این محدوده شکسته می‌شود، سیگنال‌های مهمی ایجاد می‌گردد.

هنگامی که CCI بالای سطح ۱۰۰+ قرار می‌گیرد، نشان‌دهنده این است که قیمت فعلی به میزان قابل توجهی بالاتر از میانگین تاریخی خود است. این وضعیت به عنوان سطح اشباع خرید شناخته می‌شود و معمولاً نشانگر یک روند صعودی قوی است. بر اساس دستورالعمل‌های معاملاتی اصلی لمبرت، زمانی که CCI از پایین به بالای ۱۰۰+ حرکت می‌کند، یک سیگنال خرید صادر می‌شود که نشان می‌دهد دارایی وارد یک روند صعودی قدرتمند شده است.

در سوی مقابل، زمانی که CCI به زیر سطح ۱۰۰- سقوط می‌کند، بیانگر این است که قیمت به طور چشمگیری پایین‌تر از میانگین خود قرار دارد و بازار در سطح اشباع فروش است. این شرایط معمولاً نشان‌دهنده یک روند نزولی قوی است. سیگنال فروش زمانی صادر می‌شود که CCI از بالا به پایین ۱۰۰- حرکت کند و تریدرها باید پوزیشن فروش خود را تا زمان بازگشت CCI به بالای ۱۰۰- نگه دارند. نکته اینجاست که تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد از زمان، اندیکاتور شاخص کانال کالا خارج از محدوده ۱۰۰+ و ۱۰۰- قرار می‌گیرد، بنابراین این سیگنال‌ها نسبتاً نادر هستند.

یکی از کاربردهای پیشرفته‌تر CCI، شناسایی واگرایی یا Divergence بین حرکت قیمت و حرکت اندیکاتور است. واگرایی مثبت زمانی رخ می‌دهد که قیمت کف‌های پایین‌تری ایجاد می‌کند، اما اندیکاتور شاخص کانال کالا کف‌های بالاتری می‌سازد. این وضعیت در محدوده زیر ۱۰۰- قدرت سیگنال خرید را به شدت افزایش می‌دهد. به طور مشابه، واگرایی منفی زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت سقف‌های بالاتری می‌سازد ولی CCI سقف‌های پایین‌تری ثبت می‌کند، که در محدوده بالای ۱۰۰+ قدرت سیگنال فروش را تقویت می‌کند.

روش دیگر استفاده از CCI، رسم خطوط روند بر روی خود اندیکاتور است. می‌توانید قله‌ها و دره‌های اندیکاتور شاخص کانال کالا را به هم وصل کرده و خط روند ایجاد کنید:

• از سطوح اشباع فروش، یک حرکت به بالای ۱۰۰- همراه با شکست خط روند نزولی، سیگنال صعودی محسوب می‌شود
• از سطوح اشباع خرید، یک حرکت به پایین ۱۰۰+ همراه با شکست خط روند صعودی، سیگنال نزولی تلقی می‌گردد

نحوه محاسبه اندیکاتور شاخص کانال کالا

برای درک عمیق‌تر نحوه کارکرد اندیکاتور شاخص کانال کالا، مراحل محاسبه آن را گام به گام و با مثال را بررسی می‌کنیم.

مرحله اول: محاسبه قیمت معمولی

اولین گام در محاسبه اندیکاتور شاخص کانال کالا، تعیین قیمت معمولی یا Typical Price برای هر دوره زمانی است. این مقدار از میانگین حسابی سه نقطه کلیدی قیمتی به دست می‌آید. فرمول آن به این صورت است: بالاترین قیمت دوره به اضافه پایین‌ترین قیمت دوره به اضافه قیمت پایانی، تقسیم بر ۳. به عنوان مثال، اگر یک سهم در یک روز بالاترین قیمت ۱۵۰ تومان، پایین‌ترین قیمت ۱۴۰ تومان و قیمت پایانی ۱۴۵ تومان داشته باشد، قیمت معمولی آن (۱۵۰ + ۱۴۰ + ۱۴۵) تقسیم بر ۳ و برابر با ۱۴۵ تومان خواهد بود.

مرحله دوم: محاسبه میانگین متحرک ساده قیمت معمولی

پس از محاسبه قیمت معمولی برای هر دوره، نوبت به محاسبه میانگین متحرک ساده این قیمت‌ها می‌رسد. در تنظیمات استاندارد، از ۲۰ دوره استفاده می‌شود، اما این عدد قابل تغییر است. برای این کار، قیمت‌های معمولی ۲۰ دوره اخیر را با هم جمع کرده و بر ۲۰ تقسیم می‌کنیم. این میانگین به ما خط پایه یا خط مرجعی می‌دهد که انحرافات قیمت نسبت به آن اندازه‌گیری خواهد شد.

مرحله سوم: محاسبه انحراف میانگین

این مرحله پیچیده‌ترین بخش محاسبات است. برای محاسبه انحراف میانگین یا Mean Deviation، ابتدا باید اختلاف بین هر قیمت معمولی و میانگین متحرک مربوط به آن را محاسبه کنیم. نکته مهم اینجاست که باید مقدار مطلق این اختلاف‌ها را در نظر بگیریم، یعنی اعداد منفی را نیز به صورت مثبت حساب کنیم. سپس همه این اختلاف‌های مطلق را جمع کرده و بر تعداد دوره‌ها تقسیم می‌کنیم. برای مثال، اگر انحراف‌های مطلق ما ۲، ۳، ۱، ۴ و ۵ باشند، انحراف میانگین برابر (۲ + ۳ + ۱ + ۴ + ۵) تقسیم بر ۵ و برابر با ۳ خواهد بود.

مرحله چهارم: محاسبه نهایی اندیکاتور شاخص کانال کالا

در نهایت، فرمول اصلی CCI را اعمال می‌کنیم. از قیمت معمولی دوره جاری، میانگین متحرک آن را کم کرده و حاصل را بر حاصل‌ضرب ۰.۰۱۵ و انحراف میانگین تقسیم می‌کنیم. عدد ثابت ۰.۰۱۵ همان ضریبی است که لمبرت برای مقیاس‌بندی مناسب انتخاب کرده تا اکثر مقادیر CCI در محدوده قابل فهم ۱۰۰+ تا ۱۰۰- قرار گیرند.

امروزه تمام پلتفرم‌های معاملاتی و چارت‌های تحلیل تکنیکال مثل فراز، این محاسبات را به صورت خودکار انجام می‌دهند و تنها چیزی که تریدر باید تعیین کند، تعداد دوره‌های مورد استفاده است.

چطور اندیکاتور CCI را در نمودار سهام رسم کنیم؟

تریدر های بازار بورس ایران می‌توانند از نرم‌افزارهایی مانند مفید تریدر و سایر پلتفرم‌های کارگزاری‌ها یا چارت فراز استفاده کنند که همگی این اندیکاتور را به صورت پیش‌فرض در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

برای رسم اندیکاتور شاخص کانال کالا در نمودار سهام، ابتدا باید نمودار قیمتی سهم مورد نظر خود را باز کنید. سپس از منوی اندیکاتورها که با عنوان Indicators در نوار ابزار بالایی چارت فراز قرار دارد، گزینه Commodity Channel Index یا CCI را انتخاب کنید. پس از کلیک بر روی آن، اندیکاتور به صورت خودکار در پنجره‌ای جداگانه زیر نمودار اصلی قیمت نمایش داده می‌شود. خط CCI به همراه دو خط مرجع در سطوح ۱۰۰+ و ۱۰۰- نمایان خواهد شد.

در تنظیمات اندیکاتور، مهم‌ترین پارامتری که باید به آن توجه کنید، تعداد دوره‌ها یا Length است که به صورت پیش‌فرض روی ۲۰ تنظیم شده است. این عدد نشان‌دهنده تعداد کندل‌هایی است که برای محاسبه میانگین متحرک استفاده می‌شود. برای بازار سهام که معمولاً نوسانات آن نسبت به بازارهای ارز دیجیتال کمتر است، تنظیم پیش‌فرض ۲۰ دوره عملکرد مناسبی دارد.

روش پیشرفته برای تعیین بهترین تنظیمات، این است که نمودار سالانه سهم را باز کرده و فاصله زمانی بین دو سقف یا دو کف قیمتی را شناسایی کنید. سپس این فاصله را بر سه تقسیم کنید تا بهترین طول دوره برای اندیکاتور شاخص کانال کالا به دست آید. این روش که خود لمبرت نیز آن را توصیه کرده، به شما کمک می‌کند تا اندیکاتور را با چرخه طبیعی قیمتی آن سهم هماهنگ کنید و در نتیجه سیگنال‌های دقیق‌تری دریافت کنید.

توجه داشته باشید که در بازار سهام ایران به دلیل وجود دامنه نوسان، گاهی ممکن است قیمت‌ها نتوانند به سرعت به سیگنال‌های اندیکاتور شاخص کانال کالا واکنش نشان دهند، بنابراین صبر و مدیریت ریسک مناسب ضروری است.

چطور اندیکاتور CCI را در نمودار ارز دیجیتال رسم کنیم؟

افزودن اندیکاتور شاخص کانال کالا به نمودار ارزهای دیجیتال نیز مشابه با سایر بازارهاست و استفاده از این شاخص برای بازار کریپتو در چارت فراز هم ممکن است.

برای رسم CCI در چارت فراز، ابتدا نمودار ارز دیجیتال مورد نظر خود مانند بیت کونین، اتریوم یا هر آلت کوین دیگری را باز کنید. سپس روی دکمه Indicators که در بالای صفحه قرار دارد کلیک کنید و در کادر جستجو عبارت CCI یا Commodity Channel Index را تایپ کنید. پس از انتخاب اندیکاتور، آن به صورت خودکار در پنجره‌ای مجزا زیر نمودار اصلی ظاهر می‌شود و شما می‌توانید خط نوسانی اندیکاتور شاخص کانال کالا را همراه با سطوح کلیدی ۱۰۰+ و ۱۰۰- مشاهده کنید.

توصیه مهم: از اندیکاتور شاخص کانال کالا در تایم‌فریم‌های بسیار کوتاه مانند ۵ دقیقه با احتیاط استفاده کنید. بررسی‌ها و بک‌تست روی شاخص S&P 500 نشان داده که عملکرد این اندیکاتور در تایم‌فریم‌های خیلی کوتاه ضعیف است و سیگنال‌های نادرست زیادی تولید می‌کند. بهترین نتایج معمولاً در تایم‌فریم‌های روزانه و با تنظیمات CCI با دوره ۵۰ به دست می‌آید.

در بازار کریپتو، ترکیب اندیکاتور شاخص کانال کالا با حجم معاملات و الگوهای کندل استیک بهتر است. زمانی که اندیکاتور شاخص کانال کالا از ۱۰۰- عبور می‌کند و همزمان حجم معاملات افزایش می‌یابد، سیگنال خرید قوی‌تری محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

اندیکاتور شاخص کانال کالا یکی از ابزارهای کاربردی در تحلیل تکنیکال است که می‌تواند به شما در شناسایی فرصت‌های معاملاتی، تعیین نقاط ورود و خروج و مدیریت بهتر ریسک کمک کند. این اندیکاتور با اندازه‌گیری انحراف قیمت از میانگین آماری خود، سیگنال‌های ارزشمندی درباره سطوح اشباع خرید و فروش، قدرت روند و نقاط احتمالی برگشت قیمت ارائه می‌دهد. با این وجود، همیشه به یاد داشته باشید که هیچ اندیکاتوری به تنهایی نمی‌تواند ابزار ترید باشد و داشتن یک استراتژی مناسب ضروری است.