کال مارجین چیست؟ آموزش کامل Margin Call به زبان ساده

کال مارجین یک هشدار جدی از سوی کارگزاری یا صرافی به تریدر است که نشان می‌دهد سرمایه حساب به حد خطرناکی رسیده و نیاز به واریز فوری وجه یا بستن پوزیشن‌ها دارد. این موضوع در بازارهای مختلفی مانند فارکس، ارز دیجیتال و بورس کالا رخ می‌دهد و آشنایی با آن برای هر تریدری که از اهرم استفاده می‌کند، ضروری است. در این مقاله به زبان ساده و کاربردی، تمام جنبه‌های کال مارجین را بررسی می‌کنیم تا بتوانید با مدیریت ریسک بهتر، از این وضعیت پرخطر جلوگیری کنید.

کال مارجین (Margin Call) چیست؟

زمانی که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران تصمیم می‌گیرند با استفاده از اهرم معامله کنند، در واقع بخشی از سرمایه مورد نیاز را از کارگزاری یا صرافی قرض می‌گیرند. در این نوع معاملات، مفهومی به نام وجه تضمین یا مارجین وجود دارد که نشان‌دهنده میزان سرمایه واقعی معامله‌گر در حساب است. کال مارجین دقیقاً زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش این سرمایه واقعی به پایین‌تر از حد مجاز تعیین‌شده توسط کارگزاری سقوط کند.

به زبان ساده‌تر، کال مارجین یک درخواست فوری از سوی کارگزاری یا صرافی است که از معامله‌گر می‌خواهد یا وجه بیشتری به حساب خود واریز کند یا بخشی از پوزیشن‌های باز خود را ببندد. این درخواست زمانی صادر می‌شود که ارزش دارایی‌های موجود در حساب مارجین به دلیل حرکت قیمت علیه پوزیشن‌های باز، کاهش یافته و به سطح نگهداری یا Maintenance Margin که معمولاً درصد مشخصی از کل ارزش معاملات است، برسد.

برای درک بهتر این مفهوم، فرض کنید تریدری با ۲۵۰۰ پوند سرمایه، یک پوزیشن با استفاده از اهرم باز می‌کند که ۶۰۰ پوند مارجین مصرفی دارد. اگر بازار خلاف جهت پیش‌بینی او حرکت کند و ضرر شناور به ۲۰۰ پوند برسد، سرمایه واقعی حساب او به ۲۳۰۰ پوند کاهش می‌یابد. در این وضعیت، نسبت مارجین حساب هنوز در سطح ایمن قرار دارد، اما اگر ضررها ادامه یابد و این نسبت به ۱۰۰٪ برسد، کال مارجین فعال می‌شود.

نکته مهم اینجاست که کال مارجین صرفاً یک هشدار نیست، بلکه یک الزام قانونی است. طبق توافقنامه‌ای که تریدر هنگام باز کردن حساب مارجین امضا می‌کند، کارگزاری حق دارد بدون اطلاع قبلی و در هر زمانی که صلاح بداند، پوزیشن‌های باز را ببندد تا از بازپرداخت وجوه قرض‌داده‌شده اطمینان حاصل کند. این بدان معناست که تریدر ممکن است حتی فرصت واکنش نداشته باشد و دارایی‌هایش به قیمت بازار فعلی، صرف‌نظر از اینکه چقدر نامطلوب باشد، فروخته شود.

چگونه از وضعیت کال مارجین باخبر شویم؟

اکثر پلتفرم‌های معاملاتی امروزی سیستم‌های هشدار پیشرفته‌ای دارند که به تریدر کمک می‌کند تا قبل از رسیدن به نقطه بحرانی، از وضعیت حساب خود مطلع شود. معمولاً زمانی که سطح مارجین حساب به آستانه‌های خاصی می‌رسد، پلتفرم به صورت خودکار از طریق ایمیل، پیامک یا نوتیفیکیشن داخل برنامه، هشدار می‌دهد.

در بیشتر صرافی‌ها و کارگزاری‌ها، سطح کال مارجین معمولاً روی ۱۰۰٪ تنظیم شده است. این بدان معناست که وقتی ارزش سرمایه شما برابر با مارجین مصرفی‌تان شود، دیگر نمی‌توانید پوزیشن جدیدی باز کنید و تنها اجازه دارید پوزیشن‌های موجود را ببندید. اما نکته حائز اهمیت این است که همه کارگزاری‌ها الزامی به اطلاع‌رسانی ندارند و ممکن است بدون هشدار قبلی، اقدام به بستن پوزیشن‌ها کنند.

به همین دلیل، تریدر حرفه‌ای همواره به صورت دستی و مستمر حساب خود را رصد می‌کند. یک تریدر حرفه‌ای همچنین از ابزارهای موجود در پلتفرم برای تنظیم هشدارهای سفارشی استفاده می‌کنند تا زمانی که سطح مارجین به نقطه‌ای بالاتر از حد بحرانی می‌رسد—مثلاً ۱۵۰٪—از وضعیت مطلع شود.

فرمول کال مارجین چیست؟

برای اینکه بتوانید به‌طور دقیق وضعیت حساب خود را ارزیابی کنید و بدانید چقدر به نقطه کال مارجین نزدیک هستید، باید با فرمول‌های محاسباتی آن آشنا باشید. محاسبه سطح مارجین بر اساس سه مؤلفه اصلی انجام می‌شود.

Equity یا سرمایه واقعی اولین مفهوم است که نشان می‌دهد در لحظه فعلی چقدر پول واقعی در حساب شما وجود دارد. این عدد از جمع موجودی اولیه حساب به علاوه یا منهای سود و زیان شناور پوزیشن‌های باز به دست می‌آید. به عبارت دیگر:

• Equity = موجودی حساب + سود/زیان شناور

Used Margin یا مارجین مصرفی دومین عنصر مهم است که نشان می‌دهد چقدر از سرمایه شما به عنوان وثیقه برای پوزیشن‌های باز قفل شده است. این مقدار بستگی به حجم معامله و میزان اهرم استفاده‌شده دارد. برای مثال، اگر یک پوزیشن ۱۰۰۰ دلاری با اهرم ۲ برابر باز کنید، مارجین مصرفی شما ۵۰۰ دلار خواهد بود.

حال Margin Level یا سطح مارجین از تقسیم Equity بر Used Margin و ضرب در ۱۰۰ به دست می‌آید:

• Margin Level = (Equity / Used Margin) × 100%

برای درک بهتر، فرض کنید معامله‌گری با ۲۵۰۰ پوند سرمایه، یک پوزیشن EUR/GBP با حجم یک مینی لات (۱۰،۰۰۰ واحد) باز می‌کند که ۶۰۰ پوند مارجین مصرفی دارد. در ابتدا، چون هیچ سود یا زیانی وجود ندارد، Equity او برابر ۲۵۰۰ پوند است و سطح مارجین:

(2500 / 600) × 100 = 416.67%

اما اگر بازار ۲۳۵ پیپ علیه او حرکت کند و با فرض اینکه هر پیپ حدود ۰.۸۵ پوند ارزش دارد، زیان شناور او ۲۰۰ پوند می‌شود. در این صورت، Equity جدید برابر ۲۳۰۰ پوند (۲۵۰۰ – ۲۰۰) خواهد بود و سطح مارجین بدین شکل کاهش می‌یابد:

(2300 / 600) × 100 = 383.33%

اگر بازار همچنان به ضرر تریدر پیش برود و Equity به ۶۰۰ پوند برسد، سطح مارجین به ۱۰۰٪ می‌رسد و کال مارجین فعال می‌شود. در این نقطه، تریدر دیگر نمی‌تواند پوزیشن جدیدی باز کند و اگر وضعیت بدتر شود، با Stop Out Level مواجه خواهد شد که معمولاً در سطح ۴۰٪ تا ۵۰٪ قرار دارد و منجر به بستن خودکار پوزیشن‌ها می‌شود.

Margin Call در فارکس چگونه محاسبه می‌شود؟

در بازار فارکس به دلیل ماهیت دوطرفه معاملات—یعنی امکان خرید (Long) و فروش (Short)—فرمول‌های محاسبه کال مارجین تفاوت‌هایی دارند. این تفاوت ناشی از نوع ارز مورد استفاده به عنوان وثیقه در هر نوع معامله است.

در پوزیشن‌های لانگ (خرید) که معمولاً از ارز کوت یا پول نقد به عنوان وثیقه استفاده می‌شود، قیمتی که در آن کال مارجین فعال می‌شود با فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

• Margin Call Price = Entry Price – ((Equity – (Used Margin × 0.8)) / Open Volume)

به عنوان مثال، اگر یک تریدر پوزیشن خرید EUR/USD را در قیمت ۱.۱۰۰۰ با Equity معادل ۵۰۰۰ دلار و Used Margin برابر ۱۰۰۰ دلار باز کرده باشد، قیمت کال مارجین او در سطح تقریباً ۸۰٪ مارجین نگهداری محاسبه می‌شود. اگر بازار به اندازه‌ای سقوط کند که Equity به ۸۰۰ دلار برسد، کال مارجین فعال می‌شود.

در پوزیشن‌های شورت (فروش) اما وضعیت پیچیده‌تر است، زیرا در این حالت از ارز بیس (مثلاً بیت کوین یا اتریوم در جفت‌ارزهای کریپتویی) به عنوان وثیقه استفاده می‌شود. چون ارزش دلاری این ارزها دائماً در حال تغییر است، فرمول محاسبه متفاوت خواهد بود:

• Margin Call Price = Leverage × (Trade Balance + (Entry Price × Open Volume)) / (Open Volume × (0.8 + Leverage))

این فرمول‌ها ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسند، اما خوشبختانه اکثر پلتفرم‌های معاملاتی این محاسبات را به صورت خودکار انجام می‌دهند و سطح مارجین را به صورت لایو نمایش می‌دهند.

کال مارجین ارز دیجیتال چیست؟

یکی از بارزترین ویژگی‌های بازار ارز دیجیتال، نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی قیمت‌هاست که می‌تواند در عرض چند ساعت یا حتی دقایق، ارزش دارایی‌ها را به شدت تغییر دهد. این نوسانات بالا باعث می‌شود که تریدرهای ارز دیجیتال بسیار سریع‌تر از سایر بازارها با کال مارجین روبه‌رو شوند.

برای مثال، حرکت قیمتی که در بازار سهام ممکن است چند روز طول بکشد، در بازار کریپتو می‌تواند در کمتر از یک ساعت اتفاق بیفتد. به همین دلیل، صرافی‌های ارز دیجیتال معمولاً سیستم‌های مانیتورینگ لحظه‌ای دارند که به محض رسیدن به سطوح خطرناک، اقدام به بستن پوزیشن‌ها می‌کنند.

نکته مهم دیگر این است که در معاملات مارجین ارز دیجیتال، تریدرهای می‌توانند از خود ارزهای دیجیتال به عنوان وثیقه استفاده کنند. این بدان معناست که اگر ارزش بیت کوین یا اتریومی که به عنوان وجه تضمین نگهداری می‌شود کاهش یابد، حتی اگر پوزیشن باز شما سودآور باشد، ممکن است با کال مارجین مواجه شوید. این پدیده که در بازارهای سنتی کمتر دیده می‌شود، یکی از چالش‌های خاص تریدرهای کریپتو است.

صرافی‌های مختلف ارز دیجیتال سطوح متفاوتی برای کال مارجین و لیکوئیدیشن تعیین می‌کنند. برخی پلتفرم‌ها سطح کال مارجین را روی ۸۰٪ و سطح لیکوئیدیشن را روی ۴۰٪ تنظیم می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است این اعداد را متفاوت در نظر بگیرند. به همین دلیل، باید قبل از شروع معاملات مارجین، دقیقاً با قوانین و شرایط صرافی مورد استفاده خود آشنا شوید.

کال مارجین در بازار بورس کالا چیست؟

در بازار بورس کالا که شامل معاملات طلا، نقره، نفت و سایر کالاها می‌شود، مفهوم کال مارجین به شکل مشابهی با سایر بازارها عمل می‌کند، اما جزئیاتی دارد که باید مدنظر قرار دهید. تریدرها در این بازار نیز می‌توانند با استفاده از اهرم، پوزیشن‌هایی بزرگ‌تر از سرمایه واقعی خود باز کنند.

در معاملات طلا که یکی از محبوب‌ترین ابزارهای این بازار است، کارگزاری‌ها معمولاً درصد مشخصی از ارزش کل قرارداد را به عنوان وجه تضمین اولیه درخواست می‌کنند. این درصد می‌تواند بسته به شرایط بازار و سیاست‌های کارگزاری بین ۵٪ تا ۱۰٪ متغیر باشد. زمانی که قیمت طلا به ضرر تریدر حرکت کند و ارزش حساب به زیر سطح نگهداری سقوط کند، کال مارجین صادر می‌شود.

یکی از تفاوت‌های مهم بازار کالا با فارکس یا ارز دیجیتال این است که بازار کالا معمولاً ساعات معاملاتی مشخصی دارد و در زمان‌های خاصی بسته می‌شود. این موضوع می‌تواند هم مزیت و هم معایبی داشته باشد. از یک طرف، تریدر در زمان تعطیلی بازار می‌تواند بدون نگرانی از نوسانات شدید استراحت کند، اما از طرف دیگر، اگر اخبار مهمی در زمان تعطیلی منتشر شود، ممکن است بازار با گپ قیمتی باز شود که منجر به کال مارجین فوری گردد.

انواع وضعیت حساب در بازارهای اهرمی

در معاملات مارجین، حساب تریدر می‌تواند در سه وضعیت اصلی قرار گیرد:

• وضعیت حساب سالم زمانی است که سطح مارجین به میزان قابل توجهی بالاتر از حد بحرانی باشد، معمولاً بالای ۲۰۰٪. در این حالت، تریدر فضای کافی برای مدیریت پوزیشن‌ها دارد و می‌تواند بدون نگرانی معاملات جدید باز کند. این وضعیت نشان می‌دهد که نسبت سرمایه واقعی به مارجین مصرفی بسیار مطلوب است و حساب در برابر نوسانات بازار مقاومت خوبی دارد.
• وضعیت کال مارجین یا Margin Call Level زمانی فعال می‌شود که سطح مارجین به ۱۰۰٪ برسد. در این نقطه، Equity تریدر دقیقاً برابر با Used Margin است و این یک هشدار جدی محسوب می‌شود. در این وضعیت، تریدر دیگر نمی‌تواند هیچ پوزیشن جدیدی باز کند و تنها اجازه دارد پوزیشن‌های موجود را ببندد. پلتفرم معاملاتی در این مرحله معمولاً نوتیفیکیشن ارسال می‌کند و از تریدر می‌خواهد یا وجه اضافی واریز کند یا بخشی از پوزیشن‌ها را ببندد تا فضای تنفس بیشتری برای حساب ایجاد شود.
• وضعیت استاپ اوت یا Stop Out Level خطرناک‌ترین مرحله است که معمولاً در سطح ۴۰٪ تا ۵۰٪ فعال می‌شود. زمانی که سطح مارجین به این نقطه برسد، کارگزاری یا صرافی به صورت خودکار و بدون نیاز به اجازه تریدر شروع به بستن پوزیشن‌ها می‌کند. این فرایند که لیکوئیدیشن نامیده می‌شود، معمولاً بر اساس اصل FIFO (First In, First Out) انجام می‌شود، یعنی پوزیشن‌هایی که زودتر باز شده‌اند، ابتدا بسته می‌شوند، حتی اگر در سود باشند.

نکته حائز اهمیت این است که در شرایط نوسانات شدید بازار، ممکن است حساب مستقیماً از وضعیت سالم به استاپ اوت برسد بدون اینکه فرصت کافی برای واکنش وجود داشته باشد.

تفاوت لیکوئید شدن و کال مارجین چیست؟

کال مارجین و لیکوئید شدن دو مرحله متوالی در فرایند کاهش سرمایه حساب هستند که هر کدام پیامدهای متفاوتی دارند.

• کال مارجین در واقع یک هشدار است، نه پایان کار. این مرحله زمانی فعال می‌شود که سطح مارجین به ۱۰۰٪ برسد و به تریدر فرصت می‌دهد تا واکنش نشان دهد. در این مرحله، تریدر هنوز کنترل کامل حساب خود را دارد و می‌تواند تصمیم بگیرد کدام پوزیشن را ببندد، چقدر وجه واریز کند یا چه استراتژی دیگری اتخاذ کند. هیچ پوزیشنی به صورت خودکار بسته نمی‌شود و تریدر زمان دارد تا بهترین تصمیم را بگیرد.
• لیکوئید شدن اما مرحله بعدی و نهایی است که در آن کارگزاری کنترل حساب را در دست می‌گیرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سطح مارجین به Stop Out Level (معمولاً ۴۰٪ تا ۵۰٪) برسد و سیستم به صورت خودکار شروع به بستن پوزیشن‌ها می‌کند. در این مرحله، تریدر هیچ اختیاری ندارد و نمی‌تواند انتخاب کند کدام پوزیشن بسته شود. پوزیشن‌ها به ترتیب FIFO و به قیمت بازار فعلی، صرف‌نظر از اینکه چقدر نامطلوب باشد، بسته می‌شوند.

تفاوت اصلی دیگر در پیامدها است. کال مارجین یک فرصت برای اصلاح وضعیت است و اگر تریدر به موقع اقدام کند، می‌تواند از ضررهای بزرگ‌تر جلوگیری کند. اما لیکوئید شدن معمولاً منجر به از دست رفتن بخش عمده‌ای از سرمایه می‌شود و در شرایط بد، حتی ممکن است تریدر با مانده منفی حساب مواجه شود که باید آن را جبران کند.

چطور از کال مارجین شدن جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از کال مارجین بسیار بهتر از مواجهه با آن است. مدیریت ریسک اصولی و رعایت چند قانون ساده می‌تواند احتمال رسیدن به کال مارجین را به حداقل برساند.

• مدیریت ریسک و محدود کردن اندازه پوزیشن: تحلیلگران حرفه‌ای توصیه می‌کنند که تریدر در هر معامله حداکثر ۱ تا ۳ درصد از کل سرمایه خود را در معرض ریسک قرار دهد. این قانون طلایی به این معناست که اگر حتی چندین معامله متوالی ضرر کنید، هنوز سرمایه کافی برای ادامه معاملات خواهید داشت. برای درک بهتر، فرض کنید تریدری با ریسک ۱۰ درصد در هر معامله کار کند؛ تنها پنج معامله ضررده متوالی می‌تواند نیمی از سرمایه او را از بین ببرد، در حالی که با ریسک ۳ درصدی، حتی ده معامله ضررده تنها ۳۰ درصد سرمایه را کاهش می‌دهد.
• نگهداری سرمایه اضافی در حساب: تریدر باید همیشه بخش قابل توجهی از سرمایه خود را برای روز مبادا در حساب نگه دارد و سعی کند سطح مارجین خود را حداقل ۳۰ درصد بالاتر از حد نگهداری نگه دارد. این فضای اضافی باعث می‌شود در برابر نوسانات ناگهانی بازار مقاومت بیشتری داشته باشید. برخی از تریدرها حتی وجوه اضافی را در حساب‌های سپرده با بهره همان کارگزاری نگه می‌دارند تا در صورت نیاز، بتوانند سریعاً آن‌ها را به حساب معاملاتی انتقال دهند.
• استفاده از استاپ لاس: با تنظیم استاپ لاس روی هر پوزیشن، می‌توانید مشخص کنید که در چه قیمتی معامله به صورت خودکار بسته شود تا از ضررهای بزرگ‌تر جلوگیری شود.
• تنوع‌بخشی به پورتفولیو: وقتی سرمایه شما در چندین دارایی یا بازار مختلف توزیع شده باشد، احتمال اینکه همه پوزیشن‌ها همزمان به شدت ضرر کنند کمتر می‌شود.
• مانیتورینگ مداوم و تنظیم هشدارهای سفارشی: تریدرهای موفق حساب خود را به صورت روزانه یا حتی چند بار در روز بررسی می‌کنند و هشدارهایی را در سطوح ایمن‌تری بالاتر از کال مارجین—مثلاً در سطح مارجین ۱۵۰٪—تنظیم می‌کنند.
• کاهش اهرم یا Leverage: اگرچه اهرم بالا می‌تواند سودهایتان را چند برابر کند، اما ضررهایتان را نیز به همان نسبت افزایش می‌دهد. استفاده از اهرم پایین‌تر یعنی نیاز به مارجین کمتر و در نتیجه، فضای بیشتر برای تحمل نوسانات بازار.

مزایا و معایب کال مارجین

کال مارجین اگرچه برای بسیاری از معامله‌گران یک اتفاق ناخوشایند است، اما از منظر کلی سیستم معاملات مارجین، نقش‌های مختلفی دارد.

مزایا

از نقطه‌نظر کارگزاری و سیستم مالی، کال مارجین ابزاری برای محافظت از سرمایه قرض‌داده‌شده است و اطمینان می‌دهد که وام‌های اعطا شده قابل بازگشت هستند. این مکانیزم مانع از این می‌شود که ضررهای تریدر به حدی برسد که بیشتر از سرمایه اولیه او شود و بدهی‌های عظیمی ایجاد کند.

برای خود تریدر نیز، کال مارجین می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر عمل کند که نشان می‌دهد استراتژی فعلی آن‌ها کارایی ندارد. این هشدار زودهنگام می‌تواند فرصتی باشد برای بازنگری در روش معاملاتی، مدیریت ریسک و تصمیمات سرمایه‌گذاری قبل از اینکه ضررها به حد غیرقابل جبرانی برسد.

معایب

از سوی دیگر، کال مارجین فشار روانی شدیدی بر تریدر وارد می‌کند. زمانی که با این هشدار مواجه می‌شوید، باید در مدت زمان بسیار کوتاهی—گاهی چند ساعت یا حتی چند دقیقه—تصمیمات مهمی بگیرید. این شرایط استرس‌زا می‌تواند منجر به تصمیمات احساسی و نادرست شود.

علاوه بر این، در صورت عدم پاسخگویی به موقع به کال مارجین، احتمال لیکوئید شدن وجود دارد که معمولاً در بدترین قیمت‌های ممکن اتفاق می‌افتد. کارگزاری‌ها پوزیشن‌ها را به قیمت بازار می‌بندند بدون توجه به اینکه این قیمت برای تریدر چقدر نامطلوب است و این می‌تواند ضررهای سنگینی به همراه داشته باشد که حتی ممکن است به مانده منفی حساب منجر شود.

یکی دیگر از معایب کال مارجین این است که در شرایط نوسانات زیاد بازار، کال مارجین می‌تواند تبدیل به یک چرخه معیوب شود. زمانی که بسیاری از تریدرها همزمان مجبور به بستن پوزیشن‌های خود می‌شوند، این فشار فروش می‌تواند باعث سقوط بیشتر قیمت‌ها شود و کال مارجین‌های بیشتری را فعال کند که به نوبه خود نوسانات بازار را تشدید می‌کند.

جمع‌بندی

کال مارجین یک مکانیزم حفاظتی در معاملات اهرمی است که هم کارگزاری و هم تریدر را از ضررهای فراتر از سرمایه اولیه محافظت می‌کند، اما می‌تواند در صورت عدم مدیریت صحیح، منجر به از دست رفتن بخش عمده‌ای از سرمایه شود. یادگیری فرمول‌های محاسباتی، تفاوت آن با لیکوئیدیشن و ویژگی‌های خاص هر بازار—چه فارکس، ارز دیجیتال یا بورس کالا—برای هر تریدری که از لوریج استفاده می‌کند ضروری است. به یاد داشته باشید که معاملات مارجین بدون آموزش و تجربه کافی، می‌تواند ریسک‌های جدی برایتان به همراه داشته باشد.