عیار طلا چیست؟ آشنایی با انواع عیار طلا و محاسبه آن

هنگام خرید طلا، مفهوم «عیار» و انتخاب صحیح آن، اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که مستقیما بر نوع محصولی که خریداری می‌کنید و قیمت آن تاثیر می‌گذارد. به زبان ساده می‌توان گفت عیار طلا واحدی برای اندازه‌گیری خلوص طلا در یک آلیاژ است و مشخص می‌کند که چه میزان از قطعه متشکل از طلای خالص است و چه مقدار از فلزات دیگر مانند مس یا پلاتین در آن به‌کار رفته‌اند. طلا با عیارهای مختلفی در بازار طلا ایران موجود است؛ از طلای ۲۴ عیار که بالاترین خلوص را دارد تا طلای ۲۱، ۲۲ و رایج‌ترین آن‌ها یعنی ۱۸ عیار که برای ساخت زیورآلات استفاده می‌شود. باید بدانید که میزان خلوص طلا تأثیر مستقیمی بر ویژگی‌هایی همچون رنگ، دوام، درخشندگی و قیمت آن دارد. به همین دلیل است که برخی زیورآلات طلایی بیشتر می‌درخشند یا دیرتر کدر می‌شوند. در ادامه این مقاله مفهوم عیار طلا، نحوه محاسبه آن و راه‌های تشخیص آن را بررسی می‌کنیم.

عیار طلا چیست؟

عیار طلا، معیاری است که برای سنجش میزان خلوص طلا در یک آلیاژ استفاده می‌شود. این معیار نشان می‌دهد که چه درصدی از یک قطعه طلا، خالص است و چه مقدار آن از سایر فلزات تشکیل شده است. عیار طلا معمولا بین ۰ تا ۲۴ متغیر است؛ برای مثال، طلای ۲۴ عیار به معنی ۱۰۰ درصد طلای خالص و طلای ۱۸ عیار به معنی ۷۵ درصد طلای خالص و ۲۵ درصد سایر فلزات مانند مس یا نقره است. برای محاسبه درصد خلوص طلا از این فرمول ساده‌ استفاده می‌شود:

۱۰۰❊(۲۴/عدد عیار)

بر اساس این فرمول، طلای ۱۸ عیار برابر با ۷۵ درصد خلوص است.

در این میان شاید این سوال پیش بیاید که چرا طلا به صورت خالص استفاده نمی‌شود؟ در جواب می‌توان گفت که طلا به‌صورت خالص، فلزی نرم و آسیب‌پذیر است که در برابر ضربه و فشار به راحتی تغییر شکل می‌دهد. به همین دلیل، طلاسازان هنگام ساخت زیورآلات و سایر مصنوعات طلا، فلزات دیگری به آن اضافه می‌کنند تا استحکام بیشتری پیدا کند. اضافه کردن این فلزات، علاوه بر افزایش دوام طلا، بر رنگ، سختی و سایر ویژگی‌های فیزیکی آن نیز تأثیر می‌گذارد.

طلای ۲۴ عیار خالص‌ترین و درخشان‌ترین نوع طلا است، اما به دلیل نرمی زیاد، کمتر برای ساخت زیورآلات استفاده می‌شود. از سوی دیگر، طلای ۱۸ عیار که رایج‌ترین نوع طلا در بازار ایران است، به دلیل استحکام بیشتر و ترکیب مناسب از طلا و فلزات دیگر، برای جواهرات و زیورآلات ایده‌آل است.

بیشتر بخوانید: ۴ مورد از بهترین استراتژی‌های ترید انس طلا در فارکس

نحوه محاسبه عیار طلا

عیار طلا معیاری برای سنجش خلوص طلا در یک قطعه است و به‌صورت عددی بین ۱ تا ۲۴ بیان می‌شود؛ هرچه این عدد بالاتر باشد، طلا خالص‌تر است. برای محاسبه عیار طلا، از فرمول زیر استفاده می‌شود:

عیار طلا = (وزن طلای خالص / کل وزن قطعه طلا) × ۲۴

به‌عنوان مثال، اگر یک قطعه طلای ۱۶ گرمی داشته باشیم که ۱۰ گرم آن طلای خالص باشد، عیار آن به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۵ = (۱۰ گرم / ۱۶ گرم) × ۲۴

این محاسبه نشان می‌دهد که قطعه موردنظر دارای عیار ۱۵ است، یعنی ۶۲.۵٪ آن از طلای خالص تشکیل شده است. در برخی کشورها، از سیستم هزارگان برای بیان عیار استفاده می‌شود؛ به‌عنوان مثال، طلای ۱۸ عیار معادل ۷۵۰ از ۱۰۰۰ است که نشان‌دهنده ۷۵٪ خلوص طلا است.

انواع عیارهای طلا و کاربردهای آن‌ها

طلا به‌عنوان یک فلز گران‌بها در ترکیب با فلزات دیگر و بر اساس درصد خلوص به چندین عیار تقسیم می‌شود. در زیر به معرفی انواع عیار طلا و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم:

طلای ۲۴ عیار (طلای خالص)

طلای ۲۴ عیار خالص‌ترین نوع طلا با خلوص ۹۹.۹٪ است. این طلا به دلیل رنگ زرد روشن و درخشندگی فوق‌العاده، ارزش بالایی دارد.

درصد خلوص: ۱۰۰٪

ویژگی‌ها:

• نرم و انعطاف‌پذیر
• بسیار گران‌بها و مناسب سرمایه‌گذاری
• مستعد خراشیدگی و تغییر شکل

کاربردها:

• ساخت سکه‌ و شمش‌ که گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری هستند.
• به دلیل رسانایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی در صنایع الکترونیک و پزشکی استفاده می‌شوند.
• برای نمایش زیبایی و ارزش برای ساخت آثار هنری و لوح‌های یادبود کاربرد دارند.

معایب:

• برای جواهرات مناسب نیست؛ چرا که استحکام کافی ندارد.

طلای ۲۲ عیار

این نوع طلا دارای ۹۱.۶۶٪ خلوص است و باقی آن از فلزات دیگری تشکیل شده است.

درصد خلوص: ۹۱.۶٪

ویژگی‌ها:

• رنگ زرد تیره و درخشندگی متوسط
• مقاوم‌تر از طلای ۲۴ عیار اما همچنان نسبتاً نرم
• استحکام بیشتر نسبت به طلای ۲۴ عیار
• مناسب برای جواهرات سنتی

کاربردها:

• ساخت جواهرات سنتی به دلیل ظرافت و استحکام مناسب.
• سکه‌های کلکسیونی و زینتی.

معایب:

• برای جواهرات روزمره یا سنگین مناسب نیست.

طلای ۱۸ عیار (استاندارد بازار ایران)

طلای ۱۸ عیار شامل ۷۵٪ طلا و ۲۵٪ فلزات دیگر مانند نقره و مس است. این ترکیب باعث می‌شود که این طلا استحکام بیشتری نسبت به عیارهای بالاتر داشته باشد.

درصد خلوص: ۷۵٪

ویژگی‌ها:

• رایج‌ترین نوع طلا در بازار جواهرات ایران
• رنگ زرد متمایل به قرمز با درخشندگی کمتر از طلای ۲۴ عیار
• مقاوم در برابر سایش و مناسب برای استفاده روزمره

کاربردها:

• جواهرات مدرن
• حلقه‌های ازدواج و ساعت‌های لوکس
• مناسب برای افراد حساس به فلزات

مزایا:

• برقراری تعادل میان ارزش و دوام.

طلای ۱۴ عیار (طلای آمریکایی)

طلای ۱۴ عیار دارای ۵۸.۳۳٪ طلا و ۴۱.۶۷٪ فلزات دیگر است.

درصد خلوص: ۵۸.۳٪

ویژگی‌ها:

• سخت‌تر و مقاوم‌تر از طلای ۱۸ عیار
• رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای
• مقرون‌به‌صرفه‌تر نسبت به عیارهای بالاتر

کاربردها:

• ساخت جواهرات روزمره برای افرادی که به دوام و قیمت مناسب اهمیت می‌دهند.
• ساخت زیورآلات ارزان‌تر و مناسب برای تولید انبوه.

مزایا: مقرون‌به‌صرفه و بادوام.

طلای ۱۰ عیار (طلای اروپایی)

درصد خلوص: ۴۱.۶٪

ویژگی‌ها:

• زرد مایل به خاکستری با درخشندگی بسیار کم
• سخت‌ترین نوع طلا

کاربردها:

• جواهرات ارزان و اقتصادی
• مناسب برای استفاده‌های صنعتی

طلای ۹ عیار (طلای کم‌عیار)

این طلا تنها ۳۷.۵٪ طلا دارد و باقی آن از فلزات دیگر تشکیل شده است.

• درصد خلوص: ۳۷.۵٪
• ویژگی‌ها:
  • کمترین خلوص و ارزش در میان انواع طلا
  • رنگ زرد بسیار کمرنگ
  • احتمال ایجاد حساسیت پوستی به دلیل وجود فلزات آلیاژی

کاربردها:

• ساخت زیورآلات سخت و ارزان‌قیمت و مناسب برای استفاده روزمره و کاربردهای صنعتی.
• معایب: زیبایی و ارزش پایین‌تر نسبت به عیارهای بالاتر

بیشتر بخوانید: کی طلا بخریم کی بفروشیم؟ راهنمای بهترین زمان برای خرید و فروش طلا

مقایسه انواع عیار طلا و درصد خلوص هرکدام

عیار طلای سفید

طلای سفید نیز مانند طلای زرد عیارهای مختلفی دارد، اما به دلیل ترکیب با فلزات سفید (مانند پالادیوم و نقره) و آبکاری با رودیوم، رنگ سفید و درخشانی پیدا می‌کند. عیارهای طلای سفید همانند طلای زرد (۱۸، ۱۴، ۱۰) دسته‌بندی می‌شوند و کاربرد اصلی آن در ساخت زیورآلات لوکس و مدرن است.

طلاهای قدیمی 

طلاهای قدیمی به عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ هر کشور و منطقه، همیشه مورد توجه و علاقه بسیاری از مردم بوده‌اند. این طلاها معمولاً از نظر طراحی، نوع ساخت، و عیار با طلاهای جدید تفاوت‌هایی دارند. در این بخش به معرفی طلاهای قدیمی و ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازیم.

طلاهای عتیقه (Vintage Gold)

طلاهای عتیقه به طلاهایی اطلاق می‌شود که از لحاظ تاریخی قدیمی و دست‌ساز هستند. این طلاها به دلیل طراحی‌های منحصر به فرد و نادر بودن، ارزش زیادی پیدا کرده‌اند. طلاهای عتیقه معمولاً متعلق به دوران‌های مختلف تاریخ، از جمله دوران‌ رنسانس، ویکتوریایی و دوره‌های قدیمی‌تر هستند.

طلاهای نقره‌ای و طلای سفید قدیمی

در گذشته، طلاهای سفید در ترکیب با فلزاتی مانند پالادیوم، نقره یا مس ساخته می‌شدند. این نوع طلاها معمولاً در دهه‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ میلادی تولید می‌شدند و عموماً به صورت آلیاژهایی با نقره و دیگر فلزات سفید برای ساخت جواهرات استفاده می‌شدند. این طلاها پس از گذشت زمان تغییر رنگ داده و به رنگ زرد یا طلایی مایل به خاکی تبدیل می‌شوند.

طلاهای دست‌ساز قدیمی (Handmade Antique Gold)

در دوران‌های قدیم، بسیاری از جواهرات طلا به صورت دستی ساخته می‌شدند. این طلاها به دلیل فرایند تولید طولانی‌تر و پیچیده‌تر، معمولاً از طراحی‌های منحصر به فرد و زیبا برخوردار بودند. این طلاها شامل زیورآلات مختلف از جمله انگشتر، گردنبند، گوشواره و دستبند می‌باشند.

طلاهای سلطنتی و تاریخی (Royal and Historical Gold)

طلاهایی که در دربارهای سلطنتی یا در دوره‌های تاریخی مختلف استفاده می‌شده‌اند، معمولاً از طراحی‌های خاص و بسیار پیچیده‌ای برخوردار بودند. این طلاها به دلیل ارتباط آن‌ها با تاریخ، فرهنگ و شخصیت‌های برجسته، ارزش بالایی دارند و به شکل جواهرات، سکه‌ها یا آثار هنری سلطنتی هستند.

طلاهای شرقی و اسلامی (Oriental and Islamic Gold)

طلاهای شرقی و اسلامی، به ویژه در دوران خلافت‌های اسلامی، جزء گرانبهاترین و باارزش‌ترین طلاها بودند. در این دوران، طلا در ساخت جواهرات، سکه‌ها و تزئینات مساجد و کاخ‌ها استفاده می‌شد.

سکه‌های طلا (Gold Coins)

سکه‌های طلا از دوران باستان تا دوران معاصر برای اهداف تجاری و سرمایه‌گذاری استفاده می‌شده‌اند. این سکه‌ها معمولا شامل تصاویر پادشاهان، امپراتوران یا نمادهای فرهنگی مختلف هستند.

چرا عیار طلا مهم است؟

عیار طلا نقشی اساسی در تعیین خلوص و ارزش اقتصادی این فلز گران‌بها ایفا می‌کند. هرچه عیار طلا بالاتر باشد، خلوص آن بیشتر است و در نتیجه ارزش اقتصادی آن نیز افزایش می‌یابد. این ویژگی به‌ویژه در سرمایه‌گذاری‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا طلای با عیار بالاتر ارزشمندتر محسوب می‌شود. علاوه بر این، عیار طلا بر استحکام و دوام آن نیز تأثیرگذار است. طلای خالص به دلیل نرمی زیاد برای ساخت جواهرات مناسب نیست، اما با کاهش عیار و افزودن فلزات دیگر، استحکام و دوام آن افزایش می‌یابد که برای استفاده روزمره مناسب‌تر است.

عیار طلا همچنین بر رنگ و زیبایی آن تأثیر می‌گذارد. طلای خالص رنگ زرد روشن دارد، اما با کاهش عیار و ترکیب با فلزات دیگر، رنگ آن می‌تواند به سفید، رزگلد یا سایر رنگ‌ها تغییر کند. این ویژگی تنوعی زیبا و جذاب به محصولات طلایی می‌بخشد. از سوی دیگر، افرادی که به برخی فلزات حساسیت دارند، باید به عیار طلا توجه ویژه‌ای داشته باشند. فلزات افزوده‌شده در طلا با عیار پایین‌تر ممکن است باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شوند، بنابراین انتخاب عیار مناسب برای این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال و فاندامنتال بازار طلا و ارز ایران

روش‌های تشخیص عیار طلا

تشخیص عیار طلا که نشان‌دهنده خلوص و درصد طلای خالص در یک قطعه است، از اهمیت بالایی برخوردار است. روش‌های مختلفی برای تعیین عیار طلا وجود دارد که به دو دستهٔ روش‌های خانگی و روش‌های تخصصی تقسیم می‌شوند. در ادامه این بخش، هر دو نوع را معرفی می‌کنیم.

روش‌های خانگی

• بررسی نشانه‌گذاری‌ و حکاکی‌های روی طلا: بسیاری از جواهرات طلا دارای اعدادی مانند ۹۹۹ یا ۷۵۰ هستند که به ترتیب نشان‌دهندهٔ طلای ۲۴ عیار (خلوص ۹۹.۹٪) و ۱۸ عیار (خلوص ۷۵٪) می‌باشند.
• استفاده از سنگ محک و اسید نیتریک: در این روش، قطعه طلا روی سنگ محک کشیده می‌شود تا ردی از آن باقی بماند. سپس با استفاده از اسید نیتریک واکنش خط طلا بررسی می‌شود؛ طلا با عیار بالاتر مقاومت بیشتری در برابر اسید دارد و کمتر حل می‌شود.
• آزمایش با آهنربا: طلا خاصیت مغناطیسی ندارد؛ بنابراین، اگر قطعه‌ای به آهنربا جذب شود، احتمالاً حاوی فلزات دیگری است و خالص نیست.
• آزمایش چگالی: با اندازه‌گیری وزن و حجم قطعه طلا و محاسبه چگالی آن، می‌توان خلوص طلا را تخمین زد. چگالی طلای خالص حدود ۱۹.۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب است.

روش‌های تخصصی

• روش کوپلاسیون (Cupellation): این روش دقیق در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود و شامل ذوب نمونه طلا با سرب در دمای بالا و جداسازی ناخالصی‌ها است.
• استفاده از دستگاه لیزر: در این روش، قطعه طلا درون دستگاه لیزر قرار می‌گیرد و پس از چند دقیقه، عیار و مشخصات آن نمایش داده می‌شود.
• طیف‌سنجی فلورسانس اشعه ایکس (XRF): این دستگاه با تابش اشعه ایکس به نمونه، ترکیبات شیمیایی و درصد فلزات موجود را بدون تخریب نمونه تعیین می‌کند.
• روش ری‌گیری: این فرآیند شامل مراحل نمونه‌برداری، ذوب، کوپلاسیون، اسیدکاری و وزن‌کشی است که در نهایت عیار دقیق طلا را مشخص می‌کند.

نکات مهم هنگام خرید طلا بر اساس عیار

هنگام خرید طلا، توجه به عیار آن از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه عیار نشان‌دهنده درصد خلوص طلا در جواهرات است و بر قیمت، دوام و رنگ آن تأثیر مستقیم دارد.

• شناخت عیار طلا: طلای خالص ۲۴ عیار است؛ اما به دلیل نرمی زیاد، برای ساخت جواهرات مناسب نیست. در ایران، معمولاً از طلای ۱۸ عیار (حاوی ۷۵٪ طلا) برای ساخت زیورآلات استفاده می‌شود. توجه به عیار طلا در تعیین ارزش و کیفیت آن مؤثر است.
• توجه به اعداد حک‌شده روی طلا: بر روی زیورآلات طلا، نشانه‌هایی مانند “18K” حک می‌شود که نشان‌دهنده عیار آن است. این نشانه‌ها معمولاً در قسمت‌های کمتر قابل‌دید قرار دارند. اطمینان از صحت این اعداد، به‌ویژه در خریدهای سرمایه‌گذاری، ضروری است.
• تأثیر عیار بر رنگ طلا: طلای خالص رنگ زرد روشن دارد؛ اما با کاهش عیار و افزودن فلزات دیگر، رنگ آن می‌تواند به سفید، رزگلد یا سایر رنگ‌ها تغییر کند. انتخاب رنگ مناسب بر اساس سلیقه و آگاهی از تأثیر عیار بر رنگ، در خرید مؤثر است.
• استحکام و دوام: طلای با عیار پایین‌تر، به دلیل ترکیب با فلزات دیگر، استحکام بیشتری دارد و برای استفاده روزمره مناسب‌تر است. در مقابل، طلای با عیار بالاتر نرم‌تر بوده و ممکن است در برابر خراش و ضربه آسیب‌پذیرتر باشد.
• توجه به وزن طلا: وزن طلا رابطه مستقیمی با قیمت آن دارد. در نظر داشته باشید که طلای با عیار بالاتر، وزن بیشتری از طلای خالص دارد و ممکن است قیمت بالاتری داشته باشد.
• حساسیت پوستی: افرادی که به برخی فلزات حساسیت دارند، باید به عیار طلا توجه کنند؛ زیرا فلزات افزوده‌شده در طلا با عیار پایین‌تر ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شوند.
• هدف از خرید: اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید، طلای با عیار بالاتر (مانند ۲۴ عیار) به دلیل خلوص بیشتر، گزینه بهتری است؛ اما برای استفاده روزمره، طلای ۱۸ عیار به دلیل استحکام بالاتر توصیه می‌شود.
• دریافت فاکتور معتبر: هنگام خرید طلا، دریافت فاکتور با ذکر جزئیات مانند عیار، وزن و قیمت واحد ضروری است. این امر در هنگام فروش مجدد یا ارزیابی ارزش طلا اهمیت دارد.

سوالات متداول

چگونه عیار طلا را محاسبه کنیم؟

عیار طلا نشان‌دهنده درصد خلوص آن است. برای محاسبه، کافی است وزن طلای خالص را بر کل وزن قطعه طلا تقسیم کرده و سپس آن را در ۲۴ ضرب کنید. 

طلای ۲۴ عیار چه تفاوتی با ۱۸ عیار دارد؟

طلای ۲۴ عیار خالص‌ترین نوع طلاست و ۹۹.۹٪ خلوص دارد، درحالی‌که طلای ۱۸ عیار شامل ۷۵٪ طلا و ۲۵٪ فلزات دیگر است. طلای ۲۴ عیار زردتر، نرم‌تر و گران‌تر است، درحالی‌که طلای ۱۸ عیار بادوام‌تر و مناسب‌تر برای زیورآلات روزمره است.

چرا زیورآلات معمولاً از طلای ۱۸ عیار ساخته می‌شوند؟

 زیرا ترکیب آن تعادل مناسبی بین خلوص و دوام ایجاد می‌کند. این طلا در برابر خراش مقاوم‌تر بوده و تنوع رنگی بیشتری دارد، از جمله طلای سفید و رزگلد. همچنین از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

آیا رنگ طلا به عیار آن بستگی دارد؟

بله، عیار طلا بر رنگ آن تأثیر می‌گذارد. طلای خالص ۲۴ عیار رنگ زرد روشن دارد، اما افزودن فلزات دیگر می‌تواند رنگ آن را به سفید، رزگلد یا سایر رنگ‌ها تغییر دهد. هرچه عیار پایین‌تر باشد، تغییر رنگ بیشتر است.

چگونه می‌توان از صحت عیار طلا مطمئن شد؟

برای اطمینان از عیار طلا، می‌توانید از علائم حک‌شده روی طلا که عیار را نشان می‌دهند، استفاده کنید. همچنین، مراجعه به جواهرسازان معتبر یا استفاده از دستگاه‌های عیارسنج استاندارد راهی مطمئن برای تأیید صحت عیار طلا است.