بازار بورس چیست؟ آشنایی با مفهوم، عملکرد و نقش آن در اقتصاد

یکی از بهترین مسیرهای کسب درآمد بیشتر در دنیای امروز، فعالیت و حضور در بازارهای مالی است؛ بورس ایران یکی بازارهای مالی داخلی است که با دانش فنی لازم و شناخت درست موقعیت‌های خرید و فروش سهام‌ها، می‌توانید درآمد قابل قبولی از آن کسب کنید.

نحوه شکل گیری و تاریخچه بورس

داستان بورس اوراق بهادار به قرون وسطی و به شهر بروژ بلژیک باز می‌گردد. در آن زمان، بازاری به نام تِربورس (TerBeurze)  محل تجمع بازرگانانی بود که کالاهای خود را به خرید و فروش می‌رساندند. این مکان‌ها که در ابتدا محل داد و ستد کالا بودند، به مرور زمان به مراکزی برای مبادله اوراق بهادار مانند سهام و اوراق قرضه تبدیل شدند و اصطلاح «بورس» از همان نام تِربورس گرفته شد. 

بورس ایران که در چند سال اخیر توانسته توجهات بیشماری را به خودش جلب کند سابقه طولانی دارد. اگر بخواهیم دقیق در مورد شروع داستان بورس ایران بگوییم باید به سال ۱۳۱۵ برگردیم، اما به طور رسمی فعالیت بورس ایران از ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۴۶ با معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز شد؛ نکته حائز اهمیت که در مورد بورس ایران صادق است تقسیم‌بندی دوره هاست؛ بورس به ۴ دوره تقسیم شده که در ادامه به صورت خلاصه شرح داده شده است:

• دوره اول از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷

در این دوره رشد نسبی بورس صورت گرفت.

• دوره دوم از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷

در این دوره به علت انقلاب اسلامی، فعالیت بورس تعلیق یافت و در سال ۶۷ با تصویب قانون جدید، بورس راه خودش را ادامه داد.

• دوره سوم از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳

در این دوره شاهد رونق تدریجی بورس بودیم و شرکت‌های بیشتری وارد بورس شدند.

• دوره چهارم از سال ۱۳۸۴ تاکنون

در این دوره رشد چشمگیر سهام‌ها اتفاق افتاد.

بورس ایران چیست؟

بورس ایران بازاری سازمان یافته است که در آن انواع اوراق بهادار همچون سهام، حق تقدم سهام، اوراق خزانه، گواهی‌های سپرده کالایی، اوراق مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری معامله می‌شود.

زمانی که یک سرمایه‌گذار سهام شرکتی را خریداری می‌کند، به مالک بخشی از آن شرکت تبدیل می‌شود. سود این سرمایه‌گذاران از افزایش قیمت سهام شرکت حاصل می‌شود. نظارت و اداره بورس اوراق بهادار بر عهده “شورای عالی بورس” است. وظیفه اصلی این نهادها، اطمینان از انجام معاملات به طور عادلانه و منظم و همچنین جلوگیری از هرگونه دستکاری در بازار است.

انواع بازار بورس

بورس ایران شامل ۴ بازار اصلی است که هر کدام با ویژگی‌های خاص خود، فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوعی را ارائه می‌کنند؛ ۴ بازار اصلی بورس عبارتند از:

بورس اوراق بهادار:

بورس اوراق بهادار بازاری است که درآن دسته‌های مختلفی از دارایی‌ها معامله می‌شود. از جمله آن می‌توان به سهام عادی، سهام ممتاز، سهام جایزه، اوراق مشارکت و قراردادهای آتی اشاره کرد.

فرابورس ایران:

بازار اول و دوم فرابورس جزو بازارهای اصلی فرابورس هستند. در این بازار دارایی‌هایی که معامله می‌شوند عبارت‌اند از اوراق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام شرکت‌ها.

بازار بورس کالا:

سومین بازار، بازار بورس کالا است که در این بازار محصولات صنعتی و معدنی، فلزات گرانبها، فراورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی معامله می‌شود که در ادامه دارایی های این دسته‌بندی آورده شده است.

• محصولات صنعتی و معدنی: گروه مس، سرب، روی، فولاد، آلومینیوم، سنگ آهن و…
• فلزات گرانبها: طلا، سکه و شمش طلا
• فرآورده‌های نفتی: قیر، روغن، عایق رطوبتی و…
• محصولات پتروشیمی پلیمر و شیمیایی

بورس انرژی:

در سال ۱۳۹۱ با هدف ایجاد بازاری متشکل و شفاف برای تبادل اوراق بهادار مرتبط با حامل‌های انرژی مانند برق، نفت، گاز و اوراق مشتقه مربوطه تاسیس شد. این بورس نقشی کلیدی در نظام اقتصادی کشور ایفا می‌کند و به نفع ذینفعان مختلف، از جمله تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و دولت عمل می‌کند؛ در این بازار نیز معاملات روی نفت، گاز و سایر حامل‌های انرژی است.

بازارهای نوظهور:

علاوه بر ۴ بازار اصلی، بازارهای دیگری نیز در دل بورس ایران وجود دارند که هر یک به نوبه خود، فرصت‌های سرمایه‌گذاری منحصر به فردی را ارائه می‌کنند. بازار ابزارهای نوین مالی و بازار زعفران از جمله این بازارها هستند.

اهمیت بورس در اقتصاد ایران

بورس اوراق بهادار به عنوان قلب تپنده اقتصاد ایران عمل می‌کند. اهمیت این نهاد در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و کلان قابل بررسی است.

1. تأمین مالی شرکت‌ها: تأمین مالی شرکت‌ها از طریق انتشار سهام و اوراق قرضه به شرکت‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی لازم برای توسعه و گسترش فعالیت‌های خود را به دست آورند.
2. شفافیت و نظارت: نظارت و شفافیت بورس باعث می‌شود که اطلاعات مالی شرکت‌ها به‌صورت شفاف در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد و از سواستفاده‌های مالی جلوگیری شود.
3. جذب سرمایه‌های سرگردان: بورس بستری برای جذب سرمایه‌های سرگردان و نقدینگی‌های موجود در جامعه است. این سرمایه‌ها به جای انباشت در سیستم بانکی یا بازارهای غیرمولد، به سمت بازار سرمایه هدایت می‌شوند و باعث رشد و توسعه اقتصادی می‌شوند.
4. رشد و توسعه اقتصادی: بورس با تأمین مالی شرکت‌ها و ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری، به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک می‌کند. این رشد اقتصادی می‌تواند به ایجاد اشتغال، افزایش تولید و بهبود وضعیت معیشتی مردم منجر شود.
5. ارزش‌گذاری واقعی دارایی‌ها: بورس مکانی برای ارزش‌گذاری واقعی دارایی‌ها و شرکت‌هاست. این ارزش‌گذاری به‌صورت شفاف و بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.
6. کنترل تورم و نقدینگی: با جذب نقدینگی‌های مازاد از طریق بورس، امکان کنترل تورم و کاهش فشارهای تورمی بر اقتصاد وجود دارد. این کنترل تورم می‌تواند به تثبیت اقتصادی و بهبود وضعیت مالی کشور کمک کند.

عوامل تاثیرگذار بر بورس ایران

بورس ایران تحت تاثیر چهار عامل اصلی اقتصادی، صنایع، روانی و بین المللی قرار دارد.

عوامل کلان اقتصادی:

1. رشد اقتصادی: رونق اقتصادی و افزایش GDP معمولاً به رشد قیمت سهام می‌انجامد.
2. تورم: تورم بالا تقاضا برای سهام را کاهش می‌دهد و می‌تواند بر قیمت اثر منفی بگذارد.
3. نرخ بهره: افزایش نرخ بهره، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه را جذاب‌تر می‌کند و می‌تواند منجر به خروج نقدینگی از بورس و کاهش قیمت سهام شود.
4. نرخ ارز: نوسانات نرخ ارز، به خصوص نرخ ارز دلار، می‌تواند بر قیمت شرکت‌های صادرات‌محور و در نتیجه بر کل بازار بورس تاثیر بگذارد.
5. سیاست‌های دولت: سیاست‌های مالی و پولی دولت می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر بازار بورس داشته باشد.

عوامل مربوط به صنایع:

1. عملکرد و سودآوری: رشد سودآوری شرکت‌ها و انتظارات مثبت نسبت به آینده، مهم‌ترین عامل افزایش قیمت سهام آن‌ها در بورس است.
2. ریسک‌های صنعت: ریسک‌های سیستماتیک صنعت مانند ریسک سیاسی، ریسک فناوری و ریسک کالا می‌تواند بر قیمت سهام شرکت‌های آن صنعت تاثیر بگذارد.
3. رویدادهای خاص صنعت: رویدادهای خاص مرتبط با یک صنعت مانند کشف منابع جدید، تغییرات قوانین و مقررات یا ورود رقبای جدید می‌تواند بر قیمت سهام شرکت‌های آن صنعت تاثیر بگذارد.

عوامل روانی:

1. احساسات و انتظارات سرمایه‌گذاران: اعتماد و خوش‌بینی سرمایه‌گذاران به آینده اقتصاد و بازار بورس معمولاً منجر به افزایش تقاضا برای سهام و رشد قیمت آن‌ها می‌شود.
2. اخبار و رویدادها: اخبار مثبت و رویدادهای خوشایند مرتبط با بورس می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند و منجر به رشد قیمت سهام شود. در مقابل، اخبار منفی و رویدادهای ناگوار می‌تواند باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و افت قیمت سهام شود.

عوامل بین‌المللی:

1. شرایط اقتصادی جهانی: رشد اقتصاد جهانی و رونق بازارهای بورس جهانی معمولاً تاثیر مثبتی بر بازار بورس ایران دارد.
2. نوسانات قیمت کالاها: نوسانات قیمت کالاهای اولیه و مهم مانند نفت، فلزات و محصولات کشاورزی می‌تواند بر قیمت سهام شرکت‌های فعال در این زمینه‌ها در بورس ایران تاثیر بگذارد.
3. رویدادهای سیاسی بین‌المللی: تنش‌های سیاسی و جنگ‌ها در سطح جهانی می‌تواند باعث افزایش نوسانات در بازارهای مالی از جمله بورس ایران شود.

ساعات کاری بورس ایران

ساعات کاری بورس ایران به شرح زیر است:

بازارهای بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران:

• پیش‌گشایش: از ساعت ۸:۴۵ تا ۹ صبح
• معاملات: از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر

لازم است بدانید در ۵ دقیقه پایانی مرحله پیش‌گشایش (از ساعت ۸:۵۵ تا ۹ صبح) امکان ویرایش و حذف سفارشات ارسال شده وجود ندارد، اما می‌توان سفارش جدید ثبت کرد. همچنین نمادهایی که زمان پیش‌گشایش آن‌ها ۸:۴۵ نیست، شامل این قانون نمی‌شوند. ضمن اینکه معاملات در روزهای شنبه تا چهارشنبه انجام می‌شود و در روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیلات رسمی، بازار تعطیل است.

بورس کالا:

• شنبه تا چهارشنبه: از ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۷:۰۰ صبح
• پنجشنبه: از ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۶:۰۰ بعد از ظهر

معاملات بورس کالا نیز در روزهای شنبه تا پنجشنبه انجام می‌شود و در روز جمعه و تعطیلات رسمی، بازار تعطیل است. زمان دقیق شروع و پایان معاملات در برخی از گروه‌های کالایی و بازارهای معاملاتی می‌تواند متفاوت باشد.

جالب است بدانید شما می‌توانید با استفاده از چارت فراز، ویژگی نمایش روزهای هفته در چارت را فعال کنید و از این طریق الگوهای قیمتی مرتبط با روزهای معامله بورس را شناسایی و فرصت‌های معاملاتی را بهتر پیدا کنید.

مزایا و معایب بازار بورس ایران

همانطور که می‌دانید تمامی بازارهای مالی در دنیا دارای مزایا و معایبی هستند و بورس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه به بررسی مزایا و معایب بورس ایران می‌پردازیم.

مزایا:

• سرمایه‌گذاری در بورس می‌تواند فرصتی برای کسب سود در بلندمدت باشد.
• بورس طیف وسیعی از ابزارها و اوراق بهادار را ارائه می‌دهد که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنند و ریسک را کاهش دهند.
• در بلندمدت، بازدهی بورس معمولا از نرخ تورم بیشتر است و می‌تواند قدرت خرید سرمایه را حفظ کند.
• اطلاعات مربوط به شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس به طور منظم و شفاف منتشر می‌شود که به سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری آگاهانه کمک می‌کند.
• سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس به راحتی قابل خرید و فروش هستند و سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت به پول خود دسترسی پیدا کنند.
• بورس بازاری برای تأمین مالی شرکت‌ها از طریق جذب سرمایه از عموم مردم است و به رشد و توسعه اقتصاد کمک می‌کند.

معایب:

• سرمایه‌گذاری در بورس مانند هر بازار مالی دیگر با نوسانات و ریسک‌هایی همراه است و ممکن است ارزش سهام کاهش یابد و سرمایه‌گذاران متضرر شوند.
• بازدهی بورس می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی باشد و عوامل متعددی بر قیمت سهام تأثیر می‌گذارند.
• خرید و فروش سهام در بورس با هزینه‌هایی مانند کارمزد کارگزاری همراه است.
• درک نحوه عملکرد بازار بورس و انتخاب سهام مناسب برای سرمایه‌گذاری می‌تواند پیچیده باشد.

اصول سرمایه گذاری در بورس

1. قبل از سرمایه‌گذاری، اهداف مالی خود را مشخص کنید. این اهداف می‌توانند کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت باشند و به شما کمک می‌کنند تا مسیر سرمایه‌گذاری خود را بهتر برنامه‌ریزی کنید.
2. مطالعه گزارش‌های مالی، اخبار اقتصادی و تحلیل‌های بازار به شما کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرید.
3. به جای سرمایه‌گذاری در یک یا دو سهم، سعی کنید سرمایه خود را بین چندین سهم مختلف از صنایع گوناگون تقسیم کنید.
4. هرگز تمام سرمایه خود را در یک سهم یا بخش خاصی از بازار قرار ندهید. باید بخشی از سرمایه خود را به صورت نقدی یا در دارایی‌های کم ریسک نگه دارید تا در مواقع ضروری بتوانید از آن استفاده کنید.
5. بازار بورس در کوتاه‌مدت ممکن است نوسانات زیادی داشته باشد، اما در بلندمدت تمایل به رشد دارد. سعی کنید به جای تمرکز بر نوسانات روزانه، به اهداف بلندمدت خود توجه کنید.
6. تحلیل تکنیکال به شما کمک می‌کند تا با استفاده از نمودارها و داده‌های تاریخی، روند قیمت‌ها را پیش‌بینی کنید. تحلیل بنیادی نیز بر اساس ارزش واقعی شرکت‌ها و داده‌های مالی آن‌ها انجام می‌شود.
7. احساسات می‌توانند تأثیر زیادی بر تصمیم‌گیری‌های شما داشته باشند. سعی کنید در مواجهه با نوسانات بازار، خونسردی خود را حفظ کرده و تصمیمات خود را بر اساس منطق و تحلیل بگیرید.

با رعایت این اصول، می‌توانید در مسیر سرمایه‌گذاری در بورس موفق‌تر عمل کنید و به اهداف مالی خود نزدیک‌تر شوید.

مشاهده تمامی نمادهای بورس ایران در چارت فراز

مفاهیم و اصطلاحات رایج بورس

در ادامه برای بررسی دقیق و ساده، همچنین آشنایی شما با این بازار پویا، برخی از مهم‌ترین اصطلاحات بورس گرداوری شده است.

مراحل ورود به بورس ایران

بورس نیز همانند دیگر بازارهای مالی مراحلی دارد که شما با طی کردن آن می توانید ماجرا و مسیر خودتان را کلید بزنید که در ادامه به بررسی هرکدام از آن‌ها به صورت مختصر می پردازیم:

قبل از اینکه به بورس ایران ورود کنید باید در مورد تحلیل تکنیکال و فاندامنتال اطلاعات کافی داشته باشید.

یکی از مهم ترین مراحل ورود به بورس، انتخاب کارگزاری است که شما بتوانید سهام های مورد نظر خود را در آن خرید و فروش کنید.

بعد از اینکه کارگزاری خود را انتخاب کردید حال نوبت به ثبت نام و افتتاح حساب است تا داستان بورس خود را بسازید.

در آخر نیز با توجه به بودجه خود با رعایت مدیریت سرمایه اقدام به خرید سهام‌های بورسی کنید.

آیا بورس سرمایه گذاری خوبی است؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم بازارهای سرمایه یکی از مسیرهای رسیدن به استقلال مالی است که فرد باید تصمیم بگیرد با توجه به ریسکی که انجام می‌دهد آیا توانایی کسب سود را دارد یا خیر؟ اگر به گذشته نمودار سهام‌های بورسی نگاهی بی‌اندازید و اسکیل و مقیاس سالانه درگیر این بازار توجه کنید به این نتیجه می‌رسید که عملکرد بورس در بلند مدت مناسب است. با این حال اینکه آیا بورس سرمایه گذاری خوبی است یا نه و تصمیم گیری برای سرمایه‌گذاری در آن، باید بر اساس تحقیقات شخصی شما صورت گیرد.

بهترین سهام‌های بورسی برای سرمایه‌گذاری کدام‌اند؟

بازار بورس پر از فرصت‌های بسیار زیادی است که شما به عنوان یک معامله‌گر و بررسی تحلیل‌های فاندامنتال و تکنیکال می‌توانید سهام‌های مستعد رشد را پیدا کرده و با مدیریت سرمایه سبد سرمایه‌گذاری خودتان را ایجاد کنید.

با این حال برای انتخاب سهام ارزشمند در بورس باید به چند نکته کلیدی توجه کنید:

مواردی مانند وضعیت مالی شرکت، سودآوری، نسبت قیمت به درآمد (P/E) و سایر شاخص‌های مالی را مد نظر داشته باشید.
به شرایط و روند کلی صنعت مورد نظر  دقت کنید چرا که می‌تواند تأثیر زیادی بر ارزش سهام داشته باشد.
تغییرات سیاسی و اقتصادی به شدت بر بازار سهام تأثیرگذار هستند بنابراین اخبار را دنبال کنید.
سهام‌هایی با نقدینگی بالا معمولاً گزینه‌های بهتری برای سرمایه‌گذاری هستند.

در نهایت، توصیه می‌کنیم همواره تحقیق و بررسی شخصی خود را انجام دهید تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید.

چگونه به چارت بورس ایران دسترسی پیدا کنیم؟

شما می توانید با استفاده از پلتفرم تحلیلی فراز؛ به چارت بیش از ۲۰۰۰ سهام‌ بورس ایران دسترسی داشته باشید. با استفاده از چارت فراز می‌توانید به اطلاعات لحظه‌ای و به‌روز بازار سرمایه ایران دسترسی داشته باشید و تحلیل‌های خود را بر اساس آخرین تغییرات بازار انجام دهید.

مراحل دسترسی به چارت بورس ایران با استفاده از چارت فراز:

1. ابتدا در وب‌سایت فراز ثبت نام کنید.
2. اشتراک مورد نظر خود را خریداری کنید.
3. پس از تکمیل فرآیند ثبت نام و خرید اشتراک، می‌توانید به بخش‌های مختلف چارت فراز دسترسی پیدا کنید.

پس از ورود به حساب کاربری، می‌توانید نمادهای محتلف بورسی را جستجو و انتخاب کنید. نمادهای مختلف شرکت‌ها و صنایع در سامانه موجود هستند و شما می‌توانید با جستجوی نماد مورد نظر خود، به چارت آن دسترسی پیدا کنید.

شما می‌توانید از ابزارهایی مانند میانگین‌های متحرک، شاخص‌های مختلف (MACD، RSI و …)، خطوط روند و … برای تحلیل چارت‌های بورسی استفاده کنید.

همچنین فراز به شما این امکان را می‌دهد که چارت‌ها را با توجه به نیازها و ترجیحات خود شخصی‌سازی کنید. می‌توانید نوع نمایش چارت (شمعی، خطی و …)، بازه‌های زمانی مختلف (روزانه، هفتگی، ماهانه و …) و سایر تنظیمات را به دلخواه خود تغییر دهید.

مزایای استفاده از چارت فراز

دقت و سرعت بالا: چارت فراز با استفاده از سرورهای قدرتمند، اطلاعات بازار را با دقت و سرعت بالایی ارائه می‌دهد.
ابزارهای تحلیل تکنیکال پیشرفته: مجموعه‌ای از ابزارهای پیشرفته تحلیل تکنیکال برای کاربران حرفه‌ای و مبتدی فراهم شده است.
رابط کاربری ساده و کاربرپسند: طراحی رابط کاربری ساده و کاربرپسند، استفاده از سامانه را برای همه کاربران آسان می‌کند.

با استفاده از چارت فراز می‌توانید به راحتی و با دقت بالا چارت‌های بورس ایران و بازارهای مالی دیگر مانند طلا و ارز داخلی، فارکس، ارز دیجیتال و… را مشاهده و تحلیل کنید.

بهترین بازار برای سرمایه گذاری در ایران کدام است؟

انتخاب بهترین بازار برای سرمایه گذاری در ایران بسته به شرایط هر شخص متفاوت است. چرا که بازارهای متعددی در ایران برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که بسته به بودجه می‌توان سود خوبی از این بازارها بدست آورد. برای مثال اگر سرمایه زیادی دارید می‌توانید در بازار ملک سرمایه‌گذاری کنید اما اگر سرمایه شما کمتر است می‌توانید در بازارهای بورس و طلا سرمایه خود را درگیر کنید. با این حال تمامی این سرمایه‌گذاری‌ها باید با اصول مدیریت سرمایه و ریسک باشد. 

سخن آخر

بورس ایران عرصه‌ای برای معاملات سهام شرکت‌های مختلف است که در آن می‌توانید با خرید و فروش سهم، سود کسب کنید؛ این بازار، فرصتی برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری شما و کسب سود از طریق افزایش قیمت سهم و دریافت سود تقسیمی را فراهم می‌کند؛ اما به خاطر داشته باشید که این سودها با ریسک قابل توجهی همراه هستند.

بازار بورس ذاتا پرنوسان است و احتمال ضرر در آن وجود دارد، قبل از ورود به این بازار، حتما دانش و آگاهی کافی در مورد مفاهیم پایه بورس، تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال کسب کنید؛ هیچگاه تمام سرمایه خود را در یک سهم سرمایه‌گذاری نکنید و سبد سرمایه‌گذاری خود را تنوع ببخشید.

سوالات متداول