EPS یا سود سهم چیست و چه تأثیری بر قیمت سهام دارد؟

یکی از مهم‌ترین معیارهایی که سرمایه‌گذاران برای ارزیابی سوددهی و عملکرد مالی شرکت‌ها به آن توجه می‌کنند، EPS یا سود هر سهم است. این شاخص نشان می‌دهد که از سود خالص یک شرکت، چه مقدار به ازای هر سهم عادی تخصیص یافته است. در این مقاله، به بررسی کامل سود سهم، فرمول محاسبه، انواع مختلف آن، کاربردها و تأثیرات آن بر قیمت سهام می‌پردازیم تا تصویری جامع از این شاخص مهم مالی به دست آورید.

EPS یا سود سهم چیست؟

سود هر سهم یا EPS که مخفف عبارت Earnings Per Share است، یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین معیارهای مالی برای سنجش سوددهی شرکت‌ها محسوب می‌شود. این شاخص به زبان ساده نشان می‌دهد که از سود خالصی که یک شرکت در یک دوره مالی کسب کرده، چه مقداری به ازای هر سهم عادی در گردش تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر، EPS همان سهم هر سهامدار از سود شرکت است که بر اساس تعداد سهامی که در اختیار دارد، محاسبه می‌شود.

اهمیت این شاخص از آنجا ناشی می‌شود که سرمایه‌گذاران برای ارزیابی عملکرد مالی و توان سودآوری شرکت‌ها به آن توجه ویژه‌ای دارند. هرچه مقدار سود سهم بالاتر باشد، به این معناست که شرکت توانسته سود بیشتری نسبت به تعداد سهام منتشر شده خود تولید کند و این موضوع معمولاً نشانه‌ای از عملکرد مطلوب و بهره‌وری بالای شرکت تلقی می‌شود. در واقع، سود سهم معیاری است که ارزش واقعی هر سهم را از منظر درآمدزایی مشخص می‌کند و به همین دلیل در تحلیل‌های بنیادی سهام نقش مهمی دارد.

نکته اینجاست که سود سهم تنها یک عدد مطلق نیست، بلکه باید در مقایسه با سایر شرکت‌های هم‌صنعت، روند تاریخی خود شرکت و همچنین قیمت فعلی سهم مورد بررسی قرار گیرد. برخی شرکت‌ها ممکن است سود سهم بالایی داشته باشند اما در مقایسه با قیمت سهامشان، همچنان گران ارزیابی شده باشند. از سوی دیگر، یک شرکت با EPS پایین‌تر اما با چشم‌انداز رشد قوی، می‌تواند فرصت سرمایه‌گذاری جذابی باشد.

فرمول محاسبه EPS چیست؟

برای محاسبه سود هر سهم، از فرمولی ساده استفاده می‌شود که بر اساس اطلاعات موجود در صورت‌های مالی شرکت، به‌ویژه ترازنامه و صورت سود و زیان، به دست می‌آید. فرمول استاندارد محاسبه EPS به این صورت است:

EPS = (سود خالص – سود سهام ممتاز) ÷ میانگین موزون سهام عادی در گردش

در این فرمول، سود خالص همان درآمد نهایی شرکت پس از کسر تمام هزینه‌ها و مالیات‌ها است. سود سهام ممتاز نیز مبلغی است که شرکت باید به دارندگان سهام ممتاز پرداخت کند و از سود خالص کسر می‌شود، زیرا این بخش از سود متعلق به سهامداران عادی نیست. در نهایت، عدد به دست آمده بر تعداد میانگین موزون سهام عادی تقسیم می‌شود تا سهم هر سهم از سود مشخص شود.

استفاده از میانگین موزون سهام در گردش به‌جای تعداد سهام در پایان دوره، دقت محاسبه را افزایش می‌دهد. دلیل این امر آن است که تعداد سهام یک شرکت ممکن است در طول دوره مالی به دلیل انتشار سهام جدید، بازخرید سهام یا افزایش سرمایه تغییر کند. بنابراین، در نظر گرفتن میانگین موزون، تصویر واقعی‌تری از عملکرد شرکت ارائه می‌دهد.

برای درک بهتر، یک مثال عددی را بررسی می‌کنیم. فرض کنید شرکتی با نام XYZ در پایان سال مالی، سود خالص ۱۰ میلیون تومان داشته و مبلغ ۲ میلیون تومان نیز به عنوان سود سهام ممتاز پرداخت کرده است. اگر میانگین موزون سهام عادی این شرکت ۴ میلیون سهم باشد، محاسبه EPS به این صورت خواهد بود:

سود سهم: (۱۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۲,۰۰۰,۰۰۰) ÷ ۴,۰۰۰,۰۰۰ = ۲ تومان به ازای هر سهم

این عدد نشان می‌دهد که هر سهم از سهام عادی شرکت XYZ، برابر با ۲ تومان سود تولید کرده است.

انواع EPS

سود هر سهم تنها یک عدد ساده نیست، بلکه بسته به نوع محاسبه و زمان مورد استفاده، انواع مختلفی دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را در تحلیل سهام دارند. در ادامه، سه نوع اصلی EPS را که در تحلیل‌های مالی بیشترین کاربرد را دارند، بررسی می‌کنیم.

EPS پیش‌بینی‌شده (Forward EPS)

این نوع از سود سهم بر اساس پیش‌بینی‌ها و برآوردهای تحلیلگران مالی از عملکرد آینده شرکت محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، سود سهم پیش‌بینی‌شده نگاهی به آینده دارد و سعی می‌کند تخمین بزند که شرکت در دوره‌های مالی پیش رو چه میزان سود به ازای هر سهم تولید خواهد کرد. این تخمین‌ها معمولاً بر اساس حدس‌های آگاهانه تحلیلگران، روند بازار، برنامه‌های توسعه شرکت و شرایط اقتصادی کلان صورت می‌گیرد.

کاربرد اصلی Forward EPS در ارزش‌گذاری سهام است، زیرا سرمایه‌گذاران بیشتر به دنبال درک پتانسیل رشد آینده شرکت هستند تا عملکرد گذشته آن. با این حال، باید توجه داشت که این پیش‌بینی‌ها همواره با عدم قطعیت همراه هستند و ممکن است واقعیت‌های آینده با برآوردهای اولیه متفاوت باشد. به همین دلیل، استفاده از این نوع EPS باید با احتیاط و در کنار سایر شاخص‌ها صورت گیرد.

EPS دنباله‌دار یا محقق‌شده (Trailing EPS)

برخلاف نوع پیش‌بینی‌شده، EPS دنباله‌دار بر اساس عملکرد واقعی و محقق‌شده شرکت در دوره‌های مالی گذشته محاسبه می‌شود. این نوع معمولاً از سود خالص چهار فصل گذشته به دست می‌آید و به همین دلیل، معتبرترین و قابل اطمینان‌ترین نوع EPS محسوب می‌شود، چرا که مبتنی بر اطلاعات واقعی و تأیید شده در صورت‌های مالی است.

Trailing EPS برای بررسی روند تاریخی سوددهی شرکت و مقایسه عملکرد فعلی با دوره‌های قبل بسیار مفید است. سرمایه‌گذاران با استفاده از این شاخص می‌توانند ببینند که آیا شرکت در طول زمان توانسته سودآوری خود را افزایش دهد یا روند نزولی داشته است. همچنین، این نوع سود سهم معیار مناسبی برای محاسبه نسبت P/E واقعی سهام است که یکی از ابزارهای کلیدی ارزش‌گذاری به شمار می‌رود.

EPS تعدیل شده یا EPS جاری (Current EPS)

EPS تعدیل شده نوعی از سود سهم است که در آن، تحلیلگران اقلام غیرعادی یا یک‌باره را از محاسبات حذف می‌کنند تا تصویر واقعی‌تری از عملکرد اصلی و مستمر شرکت به دست آید. برخی رویدادها مانند فروش یک دارایی بزرگ، دریافت غرامت، زیان ناشی از بلایای طبیعی یا هزینه‌های غیرمترقبه می‌توانند سود خالص را به‌طور موقت افزایش یا کاهش دهند.

به عنوان مثال، اگر شرکتی یکی از کارخانه‌های خود را به دلیل افزایش ارزش زمین بفروشد و سود زیادی کسب کند، این سود یک‌بار است و نمی‌توان انتظار داشت که در آینده تکرار شود. تحلیلگران با حذف چنین اقلامی، سود سهم تعدیل شده‌ای محاسبه می‌کنند که نشان‌دهنده توان واقعی شرکت در تولید سود از فعالیت‌های عملیاتی اصلی است.

کاربرد EPS در تحلیل سهام

یکی از مهم‌ترین کاربردهای EPS، محاسبه نسبت قیمت به سود (P/E Ratio) است. این نسبت با تقسیم قیمت فعلی سهم بر سود هر سهم به دست می‌آید و نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران حاضرند چند برابر سود فعلی شرکت برای خرید هر سهم پرداخت کنند. به عنوان مثال، اگر سهمی با قیمت ۴۰ تومان معامله شود و EPS آن ۲ تومان باشد، نسبت P/E برابر ۲۰ خواهد بود. این عدد به تنهایی چیزی نمی‌گوید، اما وقتی با نسبت P/E سایر شرکت‌های هم‌صنعت مقایسه شود، می‌تواند نشان دهد که آیا سهم گران ارزیابی شده یا ارزان است.

علاوه بر این، EPS برای مقایسه عملکرد شرکت‌های مختلف در یک صنعت بسیار کاربردی است. دو شرکت ممکن است سودهای مطلق متفاوتی داشته باشند، اما مقایسه سود هر سهم آن‌ها امکان مقایسه عادلانه‌تری فراهم می‌کند، زیرا تفاوت در اندازه و تعداد سهام را خنثی می‌کند. همچنین، بررسی روند تاریخی EPS یک شرکت می‌تواند الگوهای رشد یا افت سودآوری را آشکار کند و به سرمایه‌گذاران کمک کند تا پیش‌بینی کنند که آیا شرکت در مسیر بهبود است یا با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.

نکته مهم دیگر این است که EPS در کنار شاخص‌های دیگری مانند بازدهی سهام، نسبت قیمت به دفتری و جریان نقدی عملیاتی باید مورد استفاده قرار گیرد. یک شرکت ممکن است EPS بالایی داشته باشد، اما اگر این سود عمدتاً از فروش دارایی‌ها یا کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه به دست آمده باشد، ممکن است سودآوری پایداری نداشته باشد. بنابراین، تحلیل جامع و ترکیب EPS با سایر معیارهای ارزش‌گذاری، راه صحیح برای استفاده از این شاخص است.

تأثیر EPS بر قیمت سهام

به طور کلی، افزایش سود سهم معمولاً سیگنال مثبتی برای بازار بورس محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به افزایش قیمت سهام شود، زیرا نشان‌دهنده بهبود عملکرد مالی و توان سودآوری بالاتر شرکت است. وقتی شرکتی بتواند سود بیشتری نسبت به تعداد سهام منتشره خود تولید کند، سرمایه‌گذاران اعتماد بیشتری به آینده آن پیدا می‌کنند و تمایل بیشتری به خرید سهام آن نشان می‌دهند.

با این حال، تأثیر EPS بر قیمت سهام همیشه خطی و ساده نیست. آنچه واقعاً اهمیت دارد، این است که سود سهم واقعی شرکت در مقایسه با انتظارات و پیش‌بینی‌های تحلیلگران چگونه است. اگر شرکتی سود سهم بالایی گزارش کند اما این رقم کمتر از پیش‌بینی‌ها باشد، ممکن است قیمت سهام کاهش یابد، چرا که بازار ناامید شده و انتظارات برآورده نشده است. برعکس، حتی اگر EPS کاهش یافته باشد اما همچنان بهتر از انتظارات بازار باشد، قیمت سهام می‌تواند افزایش پیدا کند.

علاوه بر این، روند تغییرات EPS در طول زمان نیز اهمیت دارد. یک شرکت با روند مستمر رشد سود سهم، اعتماد بیشتری در بازار ایجاد می‌کند و سرمایه‌گذاران حاضرند برای سهام آن قیمت بالاتری بپردازند. این موضوع به‌ویژه در بازارهای رو به رشد مشهود است، جایی که سهام با بالاترین نسبت P/E معمولاً بهترین عملکرد را دارند، زیرا انتظار می‌رود که رشد آن‌ها در آینده نیز ادامه یابد.

EPS منفی به چه معناست؟

وقتی EPS یک شرکت منفی باشد، به این معناست که شرکت در آن دوره مالی به‌جای کسب سود، زیان داشته است. به عبارت دیگر، سود خالص شرکت منفی بوده و در نتیجه، به ازای هر سهم، زیانی محاسبه می‌شود. این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عملیاتی، کاهش فروش، افزایش هزینه‌ها یا شرایط نامساعد اقتصادی باشد که شرکت را تحت فشار قرار داده است.

EPS منفی لزوماً به معنای پایان راه یک شرکت نیست، اما هشداری جدی به سرمایه‌گذاران است. برخی شرکت‌ها، به‌ویژه استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا، ممکن است در سال‌های اولیه فعالیت خود به دلیل سرمایه‌گذاری‌های سنگین در توسعه، تحقیق و بازاریابی، زیان‌ده باشند. در چنین مواردی، EPS منفی می‌تواند بخشی از استراتژی رشد بلندمدت باشد. اما اگر شرکتی که سال‌هاست فعالیت می‌کند، به‌طور مداوم EPS منفی گزارش دهد، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از ضعف ساختاری و عدم توانایی در ایجاد ارزش برای سهامداران باشد.

سرمایه‌گذاران باید علت زیان‌دهی را بررسی کنند. آیا زیان ناشی از یک اتفاق یک‌باره مانند پرداخت جریمه یا فروش ضرر‌ده یک بخش است، یا اینکه مشکلات عمیق‌تری در مدل کسب‌وکار وجود دارد؟ تحلیل دقیق صورت‌های مالی و بررسی روند تاریخی عملکرد شرکت می‌تواند به تشخیص این موضوع کمک کند. در نهایت، EPS منفی یک سیگنال هشدار است که نیاز به بررسی دقیق‌تر و احتیاط بیشتر در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری دارد.

EPS محقق شده را چگونه شناسایی کنیم؟

برای شناسایی EPS محقق شده یا همان Trailing EPS، باید به صورت‌های مالی رسمی و منتشر شده شرکت مراجعه کنید. این نوع از سود سهم بر اساس عملکرد واقعی و تأیید شده شرکت در دوره‌های گذشته محاسبه می‌شود و به همین دلیل، معتبرترین منبع برای ارزیابی سوددهی واقعی به شمار می‌رود.

اولین قدم، مراجعه به صورت سود و زیان شرکت است که در آن سود خالص دوره مشخص شده است. این اطلاعات معمولاً در گزارش‌های سه‌ماهه یا سالانه شرکت منتشر می‌شود. با استفاده از فرمول استاندارد سود سهم و اطلاعات موجود در ترازنامه درباره تعداد سهام عادی در گردش، می‌توان EPS محقق شده را محاسبه یا تأیید کرد. برخی شرکت‌ها این رقم را به‌طور مستقیم در صورت‌های مالی خود ذکر می‌کنند که کار را برای سرمایه‌گذاران ساده‌تر می‌کند.

نکته مهم این است که سود سهم محقق شده معمولاً بر اساس چهار فصل گذشته محاسبه می‌شود تا تصویر کاملی از عملکرد سالانه شرکت ارائه دهد. این رویکرد به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا نوسانات فصلی را در نظر بگیرند و ارزیابی دقیق‌تری از توان سودآوری شرکت داشته باشند. همچنین، مقایسه EPS محقق شده با دوره‌های قبلی می‌تواند روند رشد یا کاهش سودآوری را نشان دهد و به تحلیل بهتر کمک کند.

چگونه EPS یک نماد را ببینیم؟

برای مشاهده سود هر سهم یک نماد بورسی، راه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. در ادامه دو راه اصلی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

سامانه کدال (Codal) یکی از معتبرترین منابع برای دسترسی به اطلاعات رسمی شرکت‌هاست. در این سامانه، تمام گزارش‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به‌طور رسمی منتشر می‌شود.

برای مشاهده EPS در کدال، پس از ورود به سایت و جستجوی نماد مورد نظر (مثلاً نماد فارس) در بخش جستجوی اطلاعیه‌ها، نوع اطلاعیه را بر روی اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای قرار دهید و روی مشاهده اطلاعیه مورد نظر کلیک کنید.

از بالای صفحه در بخش اطلاعات و صورت‌های مالی میاندوره‌ای که به‌صورت پیش فرض بر روی نظر حسابرس قرار دارد، گزینه صورت سود و زیان را انتخاب کنید.

در این صورت، مستقیماً به دنبال ردیف «سود (زیان) خالص هر سهم – ریال» بگردید که معمولاً در انتهای جدول و با رنگ زرد یا متمایز نمایش داده می‌شود. این رقم همان EPS محاسبه‌شده شرکت است که برای دوره‌های مختلف (سه‌ماهه، شش‌ماهه یا سالانه) نمایش داده می‌شود. برای مثال، در تصویر مربوط به نماد فارس، EPS دوره شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۴/۰۶/۳۱ برابر با ۱۴,۲۵۷ ریال است. توجه داشته باشید که این رقم بر اساس فرمول استاندارد (سود خالص منهای سود سهام ممتاز تقسیم بر تعداد سهام) از قبل محاسبه شده و نیازی به محاسبه دستی ندارید، فقط کافی است این ردیف را در صورت مالی پیدا کرده و عدد مربوطه را یادداشت کنید.

سایت‌های تحلیلی مانند شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) نیز ابزارهای خوبی برای دسترسی سریع به اطلاعات سود سهم ارائه می‌دهند. در سایت TSETMC، با کلیک بر روی علامت ذره‌بین و جستجوی نماد بورسی مورد نظر، به صفحه جزئیات نماد هدایت می‌شوید.

برای مثال در این مطلب ما نماد خساپا را جستجو می‌کنیم.

در صفحه جزئیات نماد خساپا، پارامترهای مختلف مالی از جمله سود هر سهم به‌صورت خلاصه نمایش داده می‌شود.

این روش سریع‌تر است و نیازی به دانلود صورت‌های مالی کامل ندارد. EPS در سایت TSETMCبر مبنای سود و زیان ۱۲ ماهه اخیر (TTM) و نسبت P/S برای شرکتهای تولیدی و بر مبنای فروش ۱۲ ماه اخیر (TTM) محاسبه شده است.

در ضمن هنگام مشاهده EPS، باید به نوع آن توجه کنید. برخی سایت‌ها EPS دنباله‌دار (بر اساس عملکرد واقعی گذشته) و برخی سود سهم پیش‌بینی‌شده (بر اساس برآوردهای آینده) را نمایش می‌دهند.

تفاوت DPS و EPS چیست؟

• EPS یا سود هر سهم، همان‌طور که در بخش‌های قبل توضیح داده شد، نشان‌دهنده سهم هر سهم از سود خالص شرکت است، صرف‌نظر از اینکه این سود توزیع شود یا خیر. به عبارت دیگر، EPS کل سودی است که شرکت برای هر سهم تولید کرده، اما لزوماً به سهامداران پرداخت نمی‌شود. بخشی از این سود ممکن است به عنوان سود انباشته نگه‌داشته شود تا در توسعه کسب‌وکار، بازپرداخت بدهی‌ها یا سرمایه‌گذاری‌های آینده استفاده شود.
• در مقابل، DPS یا Dividend Per Share (سود تقسیمی هر سهم)، نشان‌دهنده مقدار واقعی پولی است که شرکت به ازای هر سهم به سهامداران پرداخت می‌کند. این رقم همیشه کمتر یا مساوی سود سهم است، زیرا شرکت تمام سود خود را توزیع نمی‌کند. برخی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند بخش زیادی از سود را حفظ کنند تا برای رشد آینده استفاده کنند، در حالی که برخی دیگر سهم بیشتری از سود را به سهامداران باز می‌گردانند.

به طور خلاصه، تفاوت اصلی این است که EPS نشان‌دهنده توان سودآوری کلی شرکت است، در حالی که DPS نشان می‌دهد که سهامداران چقدر از این سود را به‌صورت نقدی دریافت می‌کنند. سرمایه‌گذارانی که به دنبال درآمد منظم هستند، معمولاً به DPS توجه بیشتری دارند، در حالی که کسانی که به رشد بلندمدت علاقه‌مندند، ممکن است شرکت‌هایی با EPS بالا و DPS پایین‌تر را ترجیح دهند، زیرا این شرکت‌ها سود خود را برای توسعه دوباره سرمایه‌گذاری می‌کنند.

جمع‌بندی

سود هر سهم (EPS) یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل بنیادی است که به ما کمک می‌کند تا سوددهی و عملکرد واقعی شرکت‌ها را ارزیابی کنیم. این شاخص که از تقسیم سود خالص بر تعداد سهام عادی به دست می‌آید، در انواع مختلفی مانند EPS پیش‌بینی‌شده، محقق‌شده و تعدیل‌شده وجود دارد و هر کدام کاربردهای خاص خود را در تحلیل سهام دارند.