اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی چیست؟ آموزش تحلیل و ترید با اندیکاتور On Balance Volume

در بسیاری از مواقع، تغییرات قیمت پایانی بدون توجه به آنچه در حجم معاملات رخ می‌دهد، مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که بخش مهمی از تصمیمات دقیقا در همین لایه پنهان بازار شکل می‌گیرد و نباید از آن غافل شد. اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی دقیقا به همین منظور طراحی شده و جریان حجم را زیر ذره‌بین می‌گذارد تا ساختار حرکت بازار را در قالب روند صعودی و روند نزولی ردیابی و سیگنال‌هایی کاربردی از تجمع حجم (Volume Accumulation) و توزیع حجم (Volume Distribution) ارائه دهد.

این اندیکاتور همچنین با آشکارسازی واگرایی مثبت و واگرایی منفی، تحلیل حمایت و مقاومت در OBV و بررسی شکست خط روند، نقش موثری در تایید روند دارد. جایگاه OBV در میان اندیکاتورهای حجمی و ارتباط آن با تحلیل مومنتوم حجم، به‌ویژه در بازار سهام و بازار ارز دیجیتال، زمانی معنا پیدا می‌کند که سیگنال خرید OBV و سیگنال فروش OBV در چارچوب یک تایم‌ فریم مشخص بررسی شوند. بنابراین در ادامه این مطلب با فراز همراه باشید تا به معرفی اندیکاتور OBV در تحلیل تکنیکال و نحوه استفاده از آن بپردازیم.

فرمول محاسبه اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی

منطق محاسبه OBV بسیار ساده است و فقط روی پاسخ دادن به این سؤال تمرکز دارد که «قیمت امروز نسبت به روز قبل بالا رفته یا پایین آمده است؟».

بدین ترتیب در هر کندل، قیمت پایانی با قیمت پایانی کندل قبلی مقایسه می‌شود و بر اساس نتیجه این مقایسه، حجم همان کندل به عدد OBV اضافه یا از آن کم می‌شود. عدد OBV نیز از زمان شروع نمودار قیمت هر دارایی، معمولا صفر در نظر گرفته می‌شود و بعد از آن، حجم هر کندل به عدد قبلی اضافه یا از آن کم می‌شود.

در حقیقت، قانون محاسبه اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی  در همه تایم فریم‍‌ها به شکل زیر است: (در موارد زیر ما از مثال تایم فریم روزانه استفاده کرده‌ایم)

•  اگر قیمت پایانی امروز بالاتر از قیمت پایانی روز قبل باشد، حجم معاملات امروز به OBV اضافه می‌شود.
•  اگر قیمت پایانی امروز پایین‌تر از قیمت پایانی روز قبل باشد، حجم معاملات امروز از OBV کم می‌شود.
•  اگر قیمت پایانی تغییری نداشته باشد، OBV هم بدون تغییر باقی می‌ماند.

نکته مهم این است که عدد نهایی OBV به‌تنهایی معنا ندارد؛ چیزی که اهمیت دارد، جهت حرکت نمودار آن است. وقتی OBV رو به بالا حرکت می‌کند یعنی به واسطه کندل‌هایی که قیمت رشد داشته‌اند، حجم بیشتری وارد بازار شده و وقتی OBV رو به پایین می‌رود یعنی حجم معاملات منفی غالب بوده است. همچنین شکل‌گیری سقف‌ها و کف‌های جدید در OBV نشان می‌دهد جریان حجم در حال تقویت یا تضعیف است.

اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) نشان‌دهنده چیست؟

آموزش اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی به زبان ساده نشان می‌دهد که جریان اصلی حجم معاملات در چه سمتی حرکت می‌کند و آیا این جریان با مسیر قیمت هم‌راستا است یا خیر. 

در حقیقت، ماهیت OBV بر این پایه قرار دارد که حجم معاملات زودتر از قیمت واکنش نشان می‌دهد و تغییر رفتار معامله‌گران ابتدا در حجم دیده می‌شود؛ سپس در نمودار قیمت نمایان می‌شود. 

نام «حجم تعادلی» هم از همین منطق می‌آید؛ زیرا در این اندیکاتور، حجم هر کندل بر اساس جهت بسته شدن قیمت به جریان قبلی اضافه یا از آن کم می‌شود تا مشخص شود تعادل حجم به نفع خریداران است یا به نفع فروشندگان تمام شده است. 

مزایای OBV

اندیکاتور obv تحلیل تکنیکال، اطلاعات پشت‌پرده بازار را آشکار می‌کند و شرایطی مناسب برای تشخیص بهتر حرکت جریان خرید و فروش را فراهم می‌آورد. مزایای اصلی این اندیکاتور به شکل زیر است:

•  تشخیص فشار خرید و فروش: مهم‌ترین مزیت OBV این است که نشان می‌دهد حجم در روزهای مثبت بیشتر بوده یا در روزهای منفی پایداری بیشتری داشته است. اگر اندیکاتور OBV رو به بالا حرکت کند؛ یعنی حجم خرید غالب بوده و اگر رو به پایین حرکت کند؛ فشار فروش بر بازار مسلط بوده است.
• پیش‌بینی تغییر روند: حرکت OBV معمولا قبل از تغییر قیمت رخ می‌دهد و سیگنال‌هایی بسیار کاربردی در اختیار معامله‌گر می‌گذارد. افزایش OBV قبل از افزایش قیمت، نشان می‌دهد که جریان خرید در حال جمع شدن است و احتمال رشد قیمت وجود دارد. از طرفی کاهش OBV قبل از افت قیمت، هشداری برای شروع روند نزولی است.
• شناسایی واگرایی‌ها: وقتی OBV با قیمت هم‌جهت نیست، واگرایی obv رخ داده است. این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از تغییر احتمالی روند باشد و اطلاعاتی فراتر از نمودار قیمت ارائه می‌دهد.
• سادگی محاسبه و تحلیل: محاسبه OBV فقط نیازمند جمع و تفریق حجم بر اساس جهت حرکت قیمت است. به همین دلیل تحلیل آن ساده است و نیازی به فرمول‌های پیچیده ندارد.
• کاربرد در بازارهای مختلف: این اندیکاتور محدود به یک بازار نیست و در هر بازاری که در آن حجم معاملات مهم باشد، قابل‌استفاده است.

آیا اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) به تنهایی قابل استفاده است؟

اندیکاتور OBV اطلاعاتی کاربردی درباره جریان حجم معاملات ارائه می‌دهد؛ اما به تنهایی برای تصمیم‌گیری دقیق کافی نیست. درست است که این ابزار نشان می‌دهد حجم در چه سمتی حرکت می‌کند و آیا فشار خرید یا فروش غالب است؛ اما نمی‌تواند جزئیات تغییرات قیمت، سطوح حمایت و مقاومت یا نقاط ورود و خروج را مشخص کند. به این منظور، OBV در کنار نمودار قیمت و سایر ابزارهای تکنیکال استفاده می‌شود تا هم جهت روند، هم نقاط احتمالی تغییر روند و هم سیگنال‌های خرید و فروش به شکل دقیق‌تری قابل‌شناسایی باشند. 

تفاوت حجم تعادلی با شاخص تراکم/توزیع (A/D) چیست؟

اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) و شاخص تراکم/توزیع (A/D) هر دو برای تحلیل جریان حجم در بازار استفاده می‌شوند؛ اما روش کار و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند متفاوت است.

OBV تنها تغییر قیمت پایانی یک کندل را با قیمت کندل قبل مقایسه می‌کند و حجم همان کندل را به مقدار OBV قبلی اضافه یا از آن کم می‌کند. بدین ترتیب نشان می‌دهد کدام‌یک از فشارهای خرید یا فروش در حال غالب شدن است.

اما از سوی دیگر، شاخص A/D علاوه‌بر قیمت پایانی، نوسانات قیمت در طول روز را نیز در نظر می‌گیرد. این شاخص هدف دارد که حجم را با موقعیت قیمت در محدوده روز (High و Low) ترکیب کند تا مشخص شود حجم بیشتر در نقاط بالاتر یا پایین‌تر قیمت رخ داده است. 

بنابراین شاخص A/D اطلاعات دقیق‌تری از تراکم و توزیع حجم نسبت به OBV ارائه می‌دهد؛ اما محاسبه آن پیچیده‌تر و اختصاصی‌تر است.

محدودیت‌های اندیکاتور OBV

اندیکاتور OBV ابزاری ساده و کاربردی برای بررسی جریان حجم و فشار خرید و فروش است؛ اما محدودیت‌هایی دارد که در آموزش کار با اندیکاتور obv باید به آن‌ها توجه کرد. این محدودیت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• وابستگی به جهت قیمت پایانی: OBV فقط بر اساس تغییر قیمت پایانی کندل نسبت به کندل قبل عمل می‌کند و نوسانات قیمت در طول روز یا حرکت‌های جزئی در بازار را در نظر نمی‌گیرد، بنابراین بعضی تغییرات حجم ممکن است در نمودار OBV لحاظ نشوند.
• عدم ارائه سیگنال‌های دقیق ورود و خروج: OBV نشان می‌دهد حجم غالب در کدام سمت است؛ اما نمی‌تواند نقاط مشخص برای خرید یا فروش را تعیین کند. بنابراین تحلیلگر مجبور است از ابزارهای دیگر برای مشخص کردن زمان مناسب معامله استفاده کند.
• حساسیت پایین به حرکات جزئی بازار: ازجایی‌که OBV عدد تجمعی حجم است، تغییرات کوچک قیمت یا حجم ممکن است تاثیر قابل‌توجهی روی آن نداشته باشد و روند OBV تنها تغییرات کلی را نشان دهد.
• تاخیر در تشخیص روندهای کوتاه‌ مدت: این اندیکاتور احتمالا در بازارهای شدیدا نوسانی یا برعکس دارای حجم کم، با تاخیر واکنش نشان می‌دهد و نمی‌تواند تغییرات سریع قیمت را به موقع در محاسبات خود لحاظ کند.

نحوه استفاده از شاخص حجم تعادلی

آموزش اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی زمانی بیشترین ارزش تحلیلی را دارد که به‌صورت مرحله‌ای و در ارتباط مستقیم با نمودار قیمت بررسی شود. در ادامه، مراحل استفاده از این اندیکاتور را به‌صورت گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم:

• انتخاب تایم‌ فریم مناسب: قبل از هر چیز، باید تایم‌ فریم تحلیل خود را مشخص کنید. تایم‌ فریم انتخابی تعیین می‌کند که شما قصد دارید کدام گزینه‌ را میان روندهای کوتاه‌ مدت، میان‌ مدت یا بلند مدت بازار بررسی کنید. برای مثال، نمودارهای ۵ دقیقه‌ای یا ساعتی برای تحلیل حرکات کوتاه‌ مدت مناسب هستند؛ درحالی‌که نمودارهای روزانه یا هفتگی برای دیدن روندهای بزرگ‌تر و بلند مدت کاربرد دارند. انتخاب درست تایم‌ فریم باعث می‌شود شیب و رفتار OBV با روند بازار هماهنگ شود و سیگنال‌های آن معتبرتر باشند.
• اضافه کردن اندیکاتور OBV روی نمودار قیمت: پس از مشخص کردن تایم‌ فریم، اندیکاتور OBV را روی نمودار قیمت اضافه کنید. این اندیکاتور به صورت یک خط پیوسته نمایش داده می‌شود که جمع و تفریق حجم‌ها را بر اساس تغییر قیمت نشان می‌دهد.
• بررسی جهت حرکت OBV: اگر OBV رو به بالا حرکت کند، به این معنی است که حجم در کندل‌های مثبت بیشتر بوده و فشار خرید غالب است. اگر خط OBV رو به پایین حرکت کند، حجم در کندل‌های منفی غالب بوده و فشار فروش بر بازار بیشتر است.
• مقایسه OBV با نمودار قیمت: یکی از مراحل کلیدی استفاده از OBV، مقایسه جهت حرکت آن با نمودار قیمت است. وقتی OBV و قیمت هم‌جهت حرکت کنند، روند موجود اعتبار بیشتری پیدا می‌کند و می‌توان آن را تقویت‌کننده تحلیل قیمت دانست؛ اما اگر OBV خلاف جهت قیمت حرکت کند، یعنی واگرایی obv رخ داده است. این واگرایی می‌تواند هشدار دهد که روند قیمت ممکن است ضعیف باشد یا تغییر کند.
• شناسایی سقف‌ها و کف‌های جدید OBV: وقتی اندیکاتور OBV سقف‌ها و کف‌های بالاتری می‌سازد، نشان می‌دهد جریان خرید در حال تقویت است و خریداران دست بالا را دارند. برعکس، وقتی سقف‌ها و کف‌های OBV پایین‌تر شکل می‌گیرند، نشان‌دهنده افزایش فشار فروش یا کاهش مشارکت خریداران است.
• ترکیب با سایر ابزارها: برای تحلیل دقیق‌تر، باید رفتار OBV را با نمودار قیمت، سطوح حمایت و مقاومت و سایر اندیکاتورها ترکیب کنید. این ترکیب داده‌ها باعث می‌شود بتوانید تصمیمات تحلیلی دقیق‌تری بگیرید و به دام سیگنال‌های اشتباه نیفتید. فراموش نکنید که OBV یک ابزار تکمیلی است و در کنار ابزارهای دیگر ارزش تحلیلی واقعی پیدا می‌کند.
• تعیین سطوح معاملاتی احتمالی: در مرحله آخر، با توجه به تحلیل OBV و مقایسه آن با نمودار قیمت و دیگر شاخص‌ها، می‌توانید نقاطی را شناسایی کنید که در آن‌ها احتمال تغییر روند یا تقویت حرکت وجود دار و بدین ترتیب می‌توانید استراتژی‌های خود را بر اساس جریان حجم و روند بازار تنظیم کنید.

قوانین استفاده از شاخص OBV برای ترید رمز ارزها

بازار رمزارزها به‌دلیل نوسانات بالا، فعالیت ۲۴ ساعته و تفاوت ساختار حجم در صرافی‌های مختلف، رفتار متفاوتی نسبت به بازارهای سنتی دارد. به همین دلیل، استفاده از شاخص OBV در این بازار نیاز به دقت بیشتری دارد. رعایت نکات ساده اما مهم زیر باعث می‌شود تحلیل حجم در بازار رمزارزها واقع‌بینانه‌تر باشد و خطای تصمیم‌گیری کمتر شود:

• منبع حجم معاملات را جدی بگیرید: حجم نمایش‌داده‌شده در هر صرافی می‌تواند متفاوت باشد. بهتر است همیشه از یک منبع مشخص برای تحلیل OBV استفاده کنید تا رفتار اندیکاتور قابل مقایسه بماند.
• تایم‌ فریم‌های بالاتر قابل‌اعتمادتر هستند: در بازه‌های زمانی کوتاه، نوسانات شدید می‌توانند OBV را دچار حرکات نامنظم کنند. بررسی این شاخص در تایم‌ فریم‌های بالاتر معمولا تصویر واضح‌تری از جریان واقعی حجم ارائه می‌دهد.
• دوره‌های آرام بازار را نادیده نگیرید: زمانی که قیمت برای مدتی در یک محدوده ثابت حرکت می‌کند اما OBV به‌تدریج رشد می‌کند، معمولا نشانه ورود آرام حجم به بازار است.
• واگرایی‌ها را نزدیک نقاط مهم بررسی کنید: واگرایی obv زمانی ارزش تحلیلی بیشتری دارد که در نزدیکی سقف‌ها یا کف‌های مهم قیمت شکل بگیرد.
• شکست‌های قیمتی را با OBV بررسی کنید: اگر قیمت از یک سطح مهم عبور کند؛ اما OBV آن را همراهی نکند، احتمال ضعیف‌بودن حرکت بیشتر است.
• در زمان هیجانات خبری محتاط باشید: اخبار ناگهانی می‌توانند باعث افزایش شدید حجم شوند و OBV را به‌سرعت جابه‌جا کنند، بدون اینکه ساختار بازار تغییر کرده باشد. این مورد مخصوصا در بازار رمزارزها که دارای اخبارهای هیجانی بسیار زیادی است حتما باید مدنظر قرار گیرد.
• به OBV به‌تنهایی تکیه نکنید: در بازار رمزارزها، بررسی هم‌زمان OBV و نمودار قیمت نتیجه دقیق‌تری نسبت به استفاده مستقل از این شاخص ارائه می‌دهد.

آموزش تحلیل تکنیکال با استفاده از اندیکاتور حجم تعادلی

با استفاده از OBV می‌توان واگرایی صعودی و واگرایی نزولی را شناسایی و روند قیمت را تایید کرد. این مفاهیم پایه‌ای برای تحلیل تکنیکال با این اندیکاتور هستند که در ادامه هر یک را معرفی می‌کنیم:

واگرایی صعودی

واگرایی صعودی زمانی رخ می‌دهد که قیمت در نمودار، کف‌های پایین‌تری می‌سازد؛ اما خط OBV کف‌های بالاتر یا حداقل ثابت ایجاد می‌کند. این وضعیت نشان می‌دهد که با وجود کاهش قیمت، جریان حجم خرید در حال افزایش است و فشار فروش به اندازه‌ای که قیمت نشان می‌دهد قوی نیست. 

به عبارت دیگر، معامله‌گران بزرگ یا سرمایه‌گذاران در حال خرید هستند و بازار آماده برگشت روند است. این الگو معمولا در نزدیکی سطوح حمایتی شکل می‌گیرد و می‌تواند هشدار دهد که کاهش قیمت ممکن است کوتاه‌‌مدت باشد و بازار به زودی حرکت صعودی خود را آغاز کند.

واگرایی نزولی

واگرایی نزولی زمانی رخ می‌دهد که قیمت در نمودار سقف‌های بالاتری ثبت می‌کند؛ اما خط OBV سقف‌های پایین‌تر یا بدون تغییر ایجاد می‌کند. این اختلاف نشان می‌دهد که با وجود رشد قیمت، حجم خرید واقعی کافی نیست و فشار فروش پنهان در بازار وجود دارد. به عبارت ساده‌تر، حرکت صعودی قیمت قدرت لازم برای ادامه روند را ندارد و احتمال کاهش قیمت یا اصلاح بازار زیاد است. این الگو معمولا در نزدیکی سطوح مقاومتی دیده می‌شود و برای پیش‌بینی برگشت یا اصلاح روند کاربرد دارد.

تایید روند

تایید روند با استفاده از OBV زمانی میسر است که جهت حرکت خط OBV با جهت قیمت هماهنگ باشد. اگر قیمت در حال افزایش است و OBV نیز رو به بالا حرکت می‌کند، نشان می‌دهد جریان حجم از افزایش قیمت پشتیبانی می‌کند و روند صعودی معتبر است. برعکس، اگر قیمت در حال کاهش است و OBV نیز نزولی است، فشار فروش واقعی بازار را همراهی می‌کند و روند نزولی تایید می‌شود. تحلیل این هم‌جهتی کمک می‌کند معامله‌گر مطمئن شود حرکت قیمت پایدار است و تنها یک نوسان کوتاه‌ مدت نیست. 

سخن پایانی

اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) ابزاری کاربردی برای تحلیل جریان حجم معاملات و بررسی فشار خرید و فروش در بازار است. این اندیکاتور با تمرکز بر جمع و تفریق حجم معاملات نسبت به تغییر قیمت، اطلاعات مهمی درباره روند بازار، واگرایی‌ها و نقاط قوت یا ضعف جریان حجم ارائه می‌دهد. استفاده از OBV همراه با نمودار قیمت و دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال، دید روشن‌تری از روندها و تغییرات پشت‌صحنه بازار ایجاد می‌کند و تریدر را قادر می‌سازد تصمیمات دقیق‌تری بگیرد. بنابراین اندیکاتور OBV بیش از آنکه اعداد مطلق ارائه دهد، جهت و قدرت حرکت حجم را نشان می‌دهد و نقش مهمی در شناخت رفتار بازار دارد.