یکی از ابزارهای کاربردی در تحلیل تکنیکال، اندیکاتور ویلیامز (Williams %R) است که توسط لری ویلیامز، معامله‌گر و نویسنده مشهور آمریکایی، توسعه یافته است. این اسیلاتور مومنتوم با نشان دادن موقعیت قیمت کلوز نسبت به بالاترین و پایین‌ترین قیمت در یک بازه زمانی مشخص، به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا وضعیت اشباع خرید یا فروش بازار را ارزیابی کنند. اندیکاتور ویلیامز به دلیل حساسیت بالا و سادگی در استفاده، در میان تریدرهای بازارهای مختلف از جمله فارکس، سهام و ارز دیجیتال محبوبیت زیادی دارد و می‌تواند در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، استراتژی معاملاتی قدرتمندی را شکل دهد.

اندیکاتور ویلیامز (Williams %R) چیست؟

اندیکاتور ویلیامز یا Williams Percent Range یک اسیلاتور مومنتوم است که موقعیت قیمت فعلی را نسبت به محدوده معاملاتی اخیر نشان می‌دهد. برخلاف بسیاری از اسیلاتورها که در بازه ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کنند، ویلیامز از مقیاس منفی استفاده می‌کند و بین ۰ تا منفی ۱۰۰ حرکت می‌کند.

ماهیت عملکرد این اندیکاتور بر مبنای مقایسه قیمت کلوز جاری با بالاترین و پایین‌ترین قیمت در یک دوره زمانی مشخص است. وقتی مقدار اندیکاتور به صفر نزدیک می‌شود، به این معنی است که قیمت کلوز نزدیک به بالاترین سطح بازه معاملاتی قرار دارد. برعکس، زمانی که مقدار به منفی ۱۰۰ نزدیک می‌شود، نشان‌دهنده این است که قیمت در نزدیکی پایین‌ترین سطح محدوده معاملاتی خود معامله می‌شود.

در تحلیل تکنیکال، مفهوم اشباع خرید و اشباع فروش نقش مهمی دارد. بر اساس تنظیمات استاندارد لری ویلیامز، مقادیر بین ۰ تا منفی ۲۰ به عنوان ناحیه اشباع خرید تلقی می‌شوند. در این وضعیت، قیمت نزدیک به سقف محدوده اخیر خود است و احتمال اصلاح یا کاهش سرعت رشد وجود دارد. از سوی دیگر، مقادیر بین منفی ۸۰ تا منفی ۱۰۰ نشان‌دهنده اشباع فروش هستند، جایی که قیمت در کف محدوده معاملاتی خود قرار گرفته و ممکن است زمینه برای بازگشت قیمت به سمت بالا فراهم شود.

نکته حائز اهمیت این است که قرار گرفتن اندیکاتور در ناحیه اشباع خرید یا فروش به معنای تضمین بازگشت قیمت نیست. این شرایط صرفاً نشان می‌دهند که قیمت در نزدیکی نقاط افراطی بازه معاملاتی خود است. در بازارهایی که روند بزرگی را دنبال می‌کنند، اندیکاتور می‌تواند برای مدت طولانی در مناطق اشباع باقی بماند که این خود نشانه تقویت روند فعلی است نه معکوس شدن آن.

یکی از ویژگی‌های خوب اندیکاتور ویلیامز، حساسیت بالای آن نسبت به نوسانات قیمت است. این حساسیت باعث می‌شود تا تغییرات کوچک در مومنتوم بازار سریعاً در نمودار این اسیلاتور منعکس شود، که برای تحلیل کوتاه‌مدت بسیار مفید است.

فرمول محاسبه ویلیامز

فرمول اصلی Williams %R به شکل زیر است:

%R = (بالاترین قیمت N روزه – قیمت کلوز امروز) / (بالاترین قیمت N روزه – پایین‌ترین قیمت N روزه) × 100-

در این فرمول، بالاترین قیمت N روزه به معنای بالاترین سطح قیمتی است که دارایی در دوره زمانی تعریف‌شده به آن رسیده است. به همین ترتیب، پایین‌ترین قیمت N روزه نشان‌دهنده پایین‌ترین سطح قیمت در همان بازه زمانی است. قیمت کلوز امروز نیز آخرین قیمتی است که در آن دارایی معامله شده و کندل یا میله قیمتی بسته شده است.

ضریب منفی ۱۰۰ در انتهای فرمول دلیل اصلی استفاده از مقیاس منفی در این اندیکاتور است. جالب است بدانید که در برخی منابع و نرم‌افزارهای قدیمی‌تر، این فرمول با ضریب مثبت ۱۰۰ نوشته شده بود که احتمالاً یک اشتباه چاپی بوده و به مرور در نسخه‌های مختلف تکرار شده است. امروزه اکثر پلتفرم‌های معاملاتی و نرم‌افزارهای تحلیلی از فرمول با ضریب منفی ۱۰۰ استفاده می‌کنند که همان نسخه استاندارد و پذیرفته‌شده است.

برای درک بهتر نحوه عملکرد این فرمول، فرض کنید یک جفت ارز در ۱۴ روز گذشته بالاترین قیمت خود را در سطح ۱.۲۰۰۰ و پایین‌ترین قیمت را در ۱.۱۸۰۰ ثبت کرده باشد. اگر قیمت کلوز امروز ۱.۱۹۵۰ باشد، محاسبه به این صورت خواهد بود: (۱.۲۰۰۰ – ۱.۱۹۵۰) / (۱.۲۰۰۰ – ۱.۱۸۰۰) × 100- = -25. این عدد نشان می‌دهد که قیمت در ۷۵ درصد بالای محدوده معاملاتی خود قرار دارد و از ناحیه اشباع خرید اندکی فاصله گرفته است.

نکات مهم در محاسبه اندیکاتور ویلیامز

دوره زمانی پیش‌فرض برای محاسبه اندیکاتور ویلیامز معمولاً ۱۴ روز است، اما این عدد یک قانون ثابت نیست و تریدر می‌تواند آن را بر اساس استراتژی و تایم‌فریم معاملاتی خود تنظیم کند. در واقع، N می‌تواند هر بازه زمانی باشد: ۱۴ ثانیه، ۱۴ دقیقه، ۱۴ ساعت، ۱۴ روز یا حتی ۱۴ ماه. خود لری ویلیامز در استراتژی اولیه خود از دوره ۱۰ روزه استفاده می‌کرد، اما با گذشت زمان دوره ۱۴ روزه به عنوان استاندارد صنعت پذیرفته شد.

انتخاب دوره زمانی کوتاه‌تر باعث افزایش حساسیت اندیکاتور می‌شود و واکنش‌های سریع‌تری نسبت به تغییرات قیمت نشان می‌دهد، اما در عین حال احتمال دریافت سیگنال‌های اشتباه نیز بیشتر می‌شود. برعکس، دوره‌های زمانی طولانی‌تر خطوط نرم‌تر و سیگنال‌های قابل اعتمادتری ایجاد می‌کنند، هرچند ممکن است با تأخیر بیشتری همراه باشند. تریدرهای روزانه معمولاً از دوره‌های کوتاه‌تر بین ۵ تا ۱۰ استفاده می‌کنند، اما سرمایه‌گذاران بلندمدت ممکن است دوره‌های ۲۰ تا ۳۰ روزه را ترجیح دهند.

یک نکته فنی جالب درباره اندیکاتور ویلیامز، شباهت ریاضی آن با اسیلاتور استوکاستیک است. در واقع، خط %R ویلیامز از نظر محاسباتی دقیقاً معادل خط %K استوکاستیک سریع است، با این تفاوت که در محور صفر بازتاب یافته است. به عبارت ساده‌تر، اگر نمودار ویلیامز را وارونه کنید، خط کاملاً مشابه استوکاستیک خواهد بود. این تشابه ریاضی دلیل اصلی استفاده از مقیاس منفی در ویلیامز است.

اندیکاتور ویلیامز R% چه اطلاعاتی به شما می‌دهد؟

اولین و مهم‌ترین کاربرد این ابزار، شناسایی مناطق اشباع خرید و فروش است. وقتی مقدار اندیکاتور به بالای منفی ۲۰ حرکت می‌کند و به سمت صفر نزدیک می‌شود، بازار احتمالاً در وضعیت اشباع خرید قرار دارد. این وضعیت نشان می‌دهد که قیمت در نزدیکی بالاترین سطوح اخیر خود معامله می‌شود و فشار خرید ممکن است به اشباع رسیده باشد.

در مقابل، زمانی که اندیکاتور به زیر منفی ۸۰ سقوط می‌کند و به منفی ۱۰۰ نزدیک می‌شود، بازار در ناحیه اشباع فروش قرار گرفته است. در این شرایط، قیمت نزدیک به پایین‌ترین سطوح بازه معاملاتی خود است و فشار فروش ممکن است کاهش یابد.

یکی از کاربردهای پیشرفته‌تر اندیکاتور ویلیامز، ارزیابی قدرت و مومنتوم روند جاری است. در این رویکرد، تریدرها به دنبال تغییرات در الگوی حرکتی اندیکاتور می‌گردند. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت یک دارایی در حال افزایش است و سقف‌های جدید قیمتی ایجاد می‌کند، اما اندیکاتور ویلیامز قادر به ثبت اوج‌های جدیدی متناسب با قیمت نیست. این وضعیت نشان می‌دهد که قیمت‌ها دیگر با همان سرعت قبلی به سمت بالای محدوده معاملاتی حرکت نمی‌کنند و مومنتوم صعودی در حال کاهش است. چنین شرایطی می‌تواند هشداری برای ضعف احتمالی روند و بازگشت قیمت باشد.

پدیده واگرایی نیز یکی از مفاهیم کلیدی در کار با اندیکاتور ویلیامز است:

• واگرایی مثبت: زمانی رخ می‌دهد که قیمت به کف‌های پایین‌تری می‌رسد اما اندیکاتور کف‌های بالاتری ثبت می‌کند. این وضعیت نشان‌دهنده کاهش فشار فروش و احتمال بازگشت صعودی قیمت است.
• واگرایی منفی: در این حالت، قیمت به سقف‌های جدیدی می‌رسد اما اندیکاتور نمی‌تواند سقف‌های متناسبی ایجاد کند. این وضعیت هشداری برای ضعف مومنتوم خرید و احتمال برگشت روند نزولی است.

اندیکاتور ویلیامز همچنین می‌تواند برای تأیید سیگنال‌های معاملاتی از سایر ابزارها استفاده شود. وقتی یک سیستم معاملاتی سیگنال خرید صادر می‌کند، اگر اندیکاتور ویلیامز از ناحیه اشباع فروش خارج شده و به سمت بالا حرکت کند، می‌تواند تأییدی بر قدرت سیگنال باشد. برعکس، اگر سیگنال خرید زمانی صادر شود که اندیکاتور در ناحیه اشباع خرید قرار دارد، بایستی بیشتر احتیاط کنید.

خط میانی منفی ۵۰ در اندیکاتور ویلیامز نیز مهم است. عبور اندیکاتور از بالای منفی ۵۰ به سمت صفر نشان می‌دهد که قیمت‌ها در نیمه بالایی محدوده معاملاتی خود قرار دارند و مومنتوم صعودی وجود دارد. در مقابل، عبور آن به زیر منفی ۵۰ نشان‌دهنده معامله در نیمه پایینی محدوده و مومنتوم نزولی است.

نحوه اضافه کردن اندیکاتور ویلیامز به نمودار قیمتی

در چارت فراز یا سایر نرم‌افزارهای تحلیل تکنیکال، بخشی با عنوان «Indicators» وجود دارد که فهرست کاملی از اندیکاتورها را در اختیارتان قرار می‌دهد.

پس از ورود به بخش اندیکاتورها، کافی است در قسمت جستجو عبارت «Williams %R» را تایپ کنید.

پس از انتخاب اندیکاتور، به صورت خودکار در زیر نمودار اصلی قیمت نمایش داده می‌شود. در بیشتر موارد، تنظیمات پیش‌فرض شامل دوره زمانی ۱۴ و خطوط سطح در منفی ۲۰ و منفی ۸۰ است که همان استانداردهای تعیین‌شده توسط لری ویلیامز هستند.

تنظیمات قابل شخصی‌سازی در اندیکاتور ویلیامز شامل موارد زیر است:

• Length (طول دوره): پارامتر اصلی که تعیین می‌کند اندیکاتور چند کندل یا میله قیمتی گذشته را برای محاسبه در نظر بگیرد. عدد پیش‌فرض ۱۴ است اما می‌توانید آن را بر اساس تایم‌فریم معاملاتی و استراتژی خود تغییر دهید.
• Source (منبع داده): مشخص می‌کند از کدام قسمت هر کندل برای محاسبات استفاده شود. معمولاً قیمت کلوز (Close) به عنوان گزینه پیش‌فرض انتخاب شده است.
• Upper Band (باند بالایی): خط سطح اشباع خرید که معمولاً روی منفی ۲۰ تنظیم شده است. می‌توانید این مقدار را بر اساس ویژگی‌های دارایی مورد معامله تغییر دهید.
• Lower Band (باند پایینی): خط سطح اشباع فروش که به طور پیش‌فرض روی منفی ۸۰ قرار دارد و قابل تنظیم است.

علاوه بر این، امکان تغییر رنگ خط اندیکاتور، ضخامت خط، سبک خط (پیوسته، خط‌چین یا نقطه‌چین) و حتی رنگ پس‌زمینه محدوده اندیکاتور نیز وجود دارد.

پس از اضافه کردن اندیکاتور، توصیه می‌شود ابتدا آن را روی نمودارهای تاریخی بررسی کنید و ببینید چگونه در گذشته با حرکات قیمتی همخوانی داشته است. این بررسی تاریخی به شما کمک می‌کند تا تنظیمات بهینه برای دارایی خاصی که معامله می‌کنید را پیدا کنید. برای مثال، ممکن است متوجه شوید که برای یک جفت ارز پرنوسان در بازار فارکس، سطوح منفی ۱۵ و منفی ۸۵ عملکرد بهتری نسبت به سطوح استاندارد دارند.

محدودیت‌های استفاده از اندیکاتور ویلیامز R%

یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های اندیکاتور ویلیامز، صدور سیگنال‌های اشتباه در بازارهای روندار است. در یک روند صعودی یا نزولی قدرتمند، اندیکاتور می‌تواند برای مدت طولانی در ناحیه اشباع خرید یا فروش باقی بماند.

حساسیت بالای اندیکاتور به نوسانات قیمت که از یک سو نکته خوبی محسوب می‌شود، می‌تواند در شرایطی به ضرر تریدر باشد. در بازارهای خنثی یا رنج که قیمت بین دو سطح حمایت و مقاومت نوسان می‌کند، اندیکاتور ممکن است سیگنال‌های متعدد و گاهی متناقضی صادر کند که می‌تواند تریدر را سردرگم کند. این وضعیت در تایم‌فریم‌های کوچک‌تر مانند یک دقیقه یا پنج دقیقه بارزتر است، جایی که نویز بازار بیشتر بوده و تشخیص سیگنال‌های معتبر از سیگنال‌های اشتباه دشوارتر می‌شود.

اندیکاتور ویلیامز به تنهایی نمی‌تواند تصویر کاملی از وضعیت بازار ارائه دهد. این اسیلاتور فقط یک بُعد از تحلیل – یعنی مومنتوم و موقعیت قیمت نسبت به محدوده اخیر – را نشان می‌دهد، در حالی که عوامل دیگری مانند حجم معاملات، سطوح حمایت و مقاومت، الگوهای کندلی و روند بلندمدت نیز در تصمیم‌گیری معاملاتی اهمیت دارند.

یکی دیگر از محدودیت‌های این اندیکاتور، عدم توانایی در پیش‌بینی قدرت و دامنه حرکت بعدی قیمت است. اندیکاتور ویلیامز می‌تواند نشان دهد که بازار در حال خروج از ناحیه اشباع فروش است، اما نمی‌تواند به شما بگوید که قیمت چقدر صعود خواهد کرد یا این حرکت چه مدت طول خواهد کشید. به همین دلیل، استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک مانند حد ضرر و نسبت ریسک به ریوارد همیشه ضروری است.

در نهایت، باید به این نکته توجه داشت که تنظیمات استاندارد اندیکاتور ممکن است برای همه بازارها و دارایی‌ها مناسب نباشد. دارایی‌های با نوسانات بالا ممکن است نیاز به تنظیمات متفاوتی داشته باشند تا سیگنال‌های معتبرتری تولید کنند.

جمع‌بندی

اندیکاتور ویلیامز یکی از ابزارهای محبوب در تحلیل تکنیکال است که با نمایش موقعیت قیمت نسبت به محدوده معاملاتی اخیر، به شناسایی مناطق اشباع خرید و فروش کمک می‌کند. این اسیلاتور مومنتوم با حساسیت بالا و سادگی در استفاده، می‌تواند اطلاعات خوبی درباره قدرت روند و نقاط احتمالی بازگشت قیمت ارائه دهد. با این حال، اندیکاتور ویلیامز محدودیت‌هایی نیز دارد و استفاده تنها از این ابزار برای تصمیم‌گیری معاملاتی توصیه نمی‌شود.