آموزش الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال و نحوه معامله با آن

گاهی روی نمودار قیمت، طرحی نمایان می‌شود که گویا قیمت می‌خواهد مسیر تازه‌ای انتخاب کند و به این منظور یک نشانه ساده روی نمودار می‌گذارد. یکی از شناخته‌شده‌ترین نشانه‌ها، الگوی سر و شانه است. این الگو در تحلیل تکنیکال به عنوان یک ساختار برگشتی شناخته می‌شود و شناخت آن برای تریدرهایی که جهت‌گیری قیمت را دنبال می‌کنند، کاربردی است. شکل‌گیری این الگو معمولا پس از یک روند صعودی یا نزولی انجام می‌شود و ضعف روند قبلی را نشان می‌دهد. بسیاری از معامله‌گران هنگام بررسی الگوهای کلاسیک، ابتدا به سراغ این ساختار می‌روند؛ زیرا ظاهر مشخصی دارد و شناسایی آن پیچیدگی زیادی ندارد. اگر قصد دارید به خوبی متوجه شوید الگوی سر و شانه چیست و چه کاربردی در تعیین حد ضرر و حد سود دارد، در ادامه این مطلب با فراز همراه باشید. همچنین فیلم الگوی سر و شانه را برای شما آماده کردیم که مفهوم این الگو را به خوبی متوجه شوید.

الگوی سر و شانه چگونه شکل می‌گیرد؟

الگوی سر و شانه یکی از انواع الگوهای تحلیل تکنیکال است و زمانی شکل می‌گیرد که روند صعودی یا نزولی بازار رو به پایان باشد و قیمت نتواند مثل قبل حرکت قدرتمند خودش را ادامه دهد. در روند شکل‌گیری این الگو ابتدا یک قله یا یک دره معمولی ایجاد می‌شود که شبیه همان نوسان‌های همیشگی بازار است. بعد از آن قیمت دوباره اوج می‌گیرد و این بار یک قله بلندتر یا دره عمیق‌تر می‌سازد که نقش سر الگو را دارد. همین بخش نشان می‌دهد بازار هنوز در تلاش است که روند قبلی را نگه دارد؛ اما قدرت کافی در آن دیده نمی‌شود.

پس از تشکیل سر، دوباره قیمت حرکت می‌کند و یک قله یا دره دیگر ایجاد می‌شود که از سر الگو کوچکتر است. این بخش آخر همان شانه دوم است و معمولا زمانی دیده می‌شود که خریداران یا فروشندگان توان قبلی را از دست داده‌اند. یعنی بازار هنوز نوسان دارد؛ اما نمی‌تواند از سقف یا کف قبلی فراتر برود.

در تمام این مراحل یک خط زیر قله‌ها یا بالای دره‌ها شکل می‌گیرد که به آن «خط گردن» می‌گویند. این خط مثل مرز میان ادامه روند و تغییر مسیر عمل می‌کند. وقتی قیمت آن را می‌شکند یعنی الگو کامل شده و احتمال برعکس شدن روند زیاد است. 

چگونه می‌توان از الگوی سر و شانه استفاده کرد؟

برای آموزش الگوی سر و شانه ابتدا باید اطمینان حاصل شود که ساختار به طور کامل تشکیل شده است. سه نقطه متوالی شامل دو شانه و یک سر باید به‌وضوح دیده شوتد و خط گردن نیز باید قابل‌تشخیص باشد. تا زمانی که قیمت خط گردن را قطع نکند، الگو معتبر نیست و احتمال ادامه روند قبلی وجود دارد. به منظور یادگیری نحوه الگوی سر و شانه، کاربرد آن نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

• نقطه ورود: ورود معمولا پس از شکست خط گردن یا پس از پولبک قیمت به همان ناحیه انجام می‌شود.
• حد ضرر: لازم است حد ضرر به‌صورت دقیق مشخص شود تا در صورت نقض الگو، مدیریت ریسک حفظ شود. این سطح معمولا پشت شانه آخر قرار می‌گیرد، زیرا در صورت عبور قیمت از آن نقطه، ساختار الگو اعتبار خود را از دست می‌دهد. 
• حد سود: برای تعیین حد سود نیز فاصله میان سر و خط گردن اندازه‌گیری می‌شود و همان مقدار از سطح شکسته شدن خط گردن در جهت مورد نظر اعمال می‌شود. 

انواع الگوی سر و شانه

الگوی سر و شانه در دو ساختار اصلی دیده می‌شود و هر کدام از آنها رفتار متفاوتی در روند قیمت دارند و آشنایی با نحوه شناسایی آن‌ها کمک میکند بتوانید بهتر تشخیص دهید که بازار در آستانه پایان یک روند صعودی یا در حال خروج از یک روند نزولی است. در ادامه هر کدام از این ساختارها را توضیح می‌دهیم.

الگوی سر و شانه سقف (Head and Shoulders Top)

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال در روند صعودی زمانی دیده می‌شود که روند رو به ضعف برود و قیمت نتواند بیشتر رشد کند یا به سقف های بالاتر برسد. در شکل گیری این نوع الگو، ابتدا یک قله معمولی ایجاد می‌شود و سپس اوج قیمتی بالاتری می‌سازد که نقش سر الگو را دارد. بعد از آن، قله سوم ظاهر می‌شود که از اوج قیمتی وسط الگو کوچکتر است و نشان می‌دهد توان خریداران نسبت به گذشته کاهش یافته است. 

خط گردن نیز در بخش زیرین قله‌ها تشکیل می‌شود و زمانی که کندل‌های قیمتی در چارت آن را قطع کنند، الگو کامل می‌شود. این ساختار معمولا نشانه‌ای از احتمال شروع روند نزولی است و برای مدیریت ریسک و تعیین حد سود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

الگوی سر و شانه کف (Head and Shoulders Bottom)

الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال روندهای نزولی، در پایان یک روند ریزشی ظاهر می‌شود و بیانگر کاهش فشار فروش است. در این ساختار ابتدا یک دره معمولی شکل می‌گیرد و سپس قیمت یک دره عمیق‌تر شکل می‌دهد که نقش سر را دارد. پس از آن یک دره دیگر ایجاد می‌شود که عمق آن کمتر از دره وسط است و نشان می‌دهد فروشندگان توان سابق را ندارند. 

خط گردن نیز از بهم وصل شدن خطوط میان این سه دره دیده می‌شود و زمانی که قیمت از آن عبور کند و آن را به سمت بالا بشکند، الگو کامل می‌شود. این ساختار اغلب نشانه‌ای از احتمال تغییر جهت بازار به سمت صعودی است و برای مشخص کردن محدوده‌های ورود و خروج با دقت بیشتری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کاربرد الگوی سرو شانه

الگوی سر و شانه یکی از ساختارهای بازگشتی شناخته‌شده در تحلیل رفتار قیمت است و زمانی ارزش بررسی دارد که معامله‌گر بخواهد تشخیص دهد چه زمانی احتمال تغییر مسیر وجود دارد. کاربرد الگوی سرو شانه شامل موارد زیر است:

• تشخیص احتمال پایان روند صعودی یا نزولی.
• بررسی ضعف خریداران یا فروشندگان با مقایسه قله‌ها و دره‌ها.
• تعیین محدوده ورود بر اساس شکست خط گردن و رفتار قیمت پس از آن.
• مشخص کردن حد ضرر با توجه به جایگاه شانه آخر.
• محاسبه حد سود بر اساس فاصله میان سر و خط گردن.
• ارزیابی کیفیت حرکات بازار در الگوهای کلاسیک و سنجش جهت‌گیری آینده.
• استفاده در کنار اندیکاتورها و ابزارهای دیگر برای تحلیل دقیق‌تر.

نحوه شناسایی و رسم الگوی سر و شانه در چارت تحلیل تکنیکال

برای شناسایی الگوی سر و شانه لازم است ابتدا ساختار کلی نمودار بررسی کنید تا مشخص شود روند در مرحله ضعف یا تغییر مسیر قرار دارد. به‌طور کلی این الگو زمانی معتبر است که اجزای آن به صورت کامل دیده شوند و قیمت رفتار مشخصی میان قله‌ها و دره‌ها داشته باشد. در ادامه چند مرحله ساده و پیوسته را توضیح می‌دهیم که با کمک آن‌ها بتوانید الگو سر و شانه را بهتر تشخیص دهید.

مشخص کردن تایم فرم

در آغاز شناسایی الگوی سر و شانه باید تایم‌ فریم مشخص شود تا تحلیل روی بازه زمانی ثابتی انجام شود. انتخاب این بازه بستگی به نوع معامله و سبک تحلیل دارد. در تایم‌ فریم‌های بزرگ‌تر مثل روزانه یا چهار ساعته الگوها معمولا واضح‌تر دیده می‌شوند و احتمال خطا کمتر است؛ زیرا نویزهای بازار تاثیر کمتری بر شکل‌گیری الگو دارند. در تایم‌ فریم‌های کوچک‌تر مانند یک‌ساعته یا پانزده‌دقیقه ممکن است الگو سریع‌تر تشکیل شود؛ اما احتمال خطا بیشتر خواهد بود.

هدف از مشخص کردن تایم‌ فریم این است که رفتار قله‌ها، دره‌ها و خط گردن به‌طور یکنواخت بررسی شود. توجه داشته باشید که برخلاف دیگر استراتژی‌های معاملاتی، اگر تحلیل الگوی سر و شانه در چند بازه زمانی انجام شود ممکن است ظاهر الگو تغییر کند و تشخیص آن دشوار شود.

شناسایی قله‌ها و دره‌ها

در مرحله شناسایی قله‌ها و دره‌ها باید ساختار اصلی نمودار با دقت بررسی شود تا سه نقطه متوالی که شکل الگوی سر و شانه را تشکیل می‌دهند، مشخص شود. ابتدا قله یا دره اول ظاهر می‌شود که نقش «شانه اولیه» را دارد. سپس قیمت به نقطه‌ای بالاتر یا پایین‌تر می‌رسد و بخش مرکزی الگو شکل می‌گیرد که همان «سر الگو» است. در ادامه یک قله یا دره دیگر دیده می‌شود که ارتفاع آن نسبت به نقطه مرکزی کمتر است و به عنوان «شانه دوم» شناخته می‌شود.

• برای تشخیص این سه بخش لازم است فاصله میان آنها منطقی باشد و شکل ظاهری الگو به طور طبیعی ایجاد شده باشد. اگر اختلاف ارتفاع‌ها بسیار کم یا غیرعادی باشد احتمال دارد با یک نوسان معمولی اشتباه گرفته شود. 
• همچنین بهتر است قله‌ها یا دره‌ها با چند کندل پولبکی تایید شوند تا مطمئن شوید حرکت قیمت تنها یک واکنش لحظه‌ای نبوده است.

رسم خط گردن

برای رسم خط گردن ابتدا باید دو سطح کلیدی میان سه قله یا سه دره شناسایی شود. این دو سطح از کف‌های بین شانه و سر در الگوی صعودی یا سقف‌های بین شانه و سر در الگوی نزولی هستند. پس از مشخص شدن این دو نقطه یک خط مستقیم میان آنها ترسیم می‌شود که نقش مرز اصلی الگو را دارد. این خط نشان می‌دهد قیمت در چه سطحی تعادل خود را از دست می‌دهد و آماده ورود به مرحله بعدی است.

توجه داشته باشید که در بسیاری از نمودارها خط گردن کاملا صاف نیست و ممکن است کمی شیب داشته باشد. در این حالت نیز ملاک همان اتصال دو نقطه میانی است و شیب خط باعث کاهش اعتبار الگو نمی‌شود. 

تایید الگو

در الگوی سر و شانه نزولی، عبور قیمت از خط گردن به سمت پایین نشانه کامل شدن ساختار است و در الگوی سر و شانه صعودی، عبور قیمت از خط گردن به سمت بالا همین نقش را دارد. این عبور باید با کندل واضح انجام شود تا مطمئن شویم شکست حاصل یک نوسان لحظه‌ای نیست. اگر قیمت بلافاصله برگشت نداشته باشد و چند کندل در مسیر روند جدید بسته شود، احتمال معتبر بودن الگو بیشتر است.

در بسیاری از موارد قیمت پس از شکست خط گردن برای مدت کوتاهی به سمت همان خط پولبک می‌زند و دوباره مسیر اصلی را ادامه می‌دهد. این بازگشت کوتاه برای بسیاری از تحلیل‌گران نشانه‌ای از تایید شکست است و باعث می‌شود ورود با دقت بیشتری انجام شود. همچنین بهتر است حجم معاملات و رفتار نواحی حمایت و مقاومت نیز در این مرحله بررسی شود تا اعتبار الگو بهتر سنجیده شود.

مزایای الگوی سر و شانه

الگوی سر و شانه یکی از ساختارهای پرکاربرد در تحلیل نمودار است و به دلیل شکل واضح و تکرارپذیری بالا، بسیاری از تحلیل‌گران آن را در بررسی تغییر روند به کار می‌برند. در ادامه مزایای اصلی این ساختار الگو را معرفی می‌کنیم.

تشخیص ساده و قابل مشاهده بودن ساختار

الگوی سر و شانه ظاهر مشخصی دارد و به همین دلیل حتی در نمودارهایی که نوسان‌های زیادی دارند نیز قابل‌تشخیص است. وجود دو شانه و یک سر با اختلاف ارتفاع واضح باعث می‌شود تحلیل‌گر بدون نیاز به ابزار پیچیده فرم اصلی الگو را مشاهده کند و روند شکل‌گیری آن را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله دنبال کند.

مناسب برای تشخیص پایان روند

این الگو یک ساختار برگشتی است و معمولا در پایان روندهای قدرتمند ظاهر می‌شود. زمانی که دو شانه با ارتفاع کمتر نسبت به سر دیده شود، کاهش قدرت خریداران یا فروشندگان مشخص می‌شود و شرایط بازار با وضوح بیشتری نشان می‌دهد که روند قبلی در مرحله ضعف قرار گرفته است. این ویژگی شناسایی موقعیت فعلی بازار را ساده‌تر می‌کند.

امکان تعیین حد ضرر بر اساس ساختار الگو

موقعیت شانه آخر در این الگو یک سطح منطقی برای قرار دادن حد ضرر محسوب می‌شود. دلیل این موضوع آن است که نامعتبر شدن این سطح نشان می‌دهد ساختار الگو از بین رفته و ادامه تحلیل امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل تعیین حد ضرر بر پایه شکل واقعی نمودار انجام می‌شود.

تعیین هدف قیمتی با روش دقیق و قابل اندازه‌گیری

در الگوی سر و شانه ارتفاع میان سر و خط گردن به عنوان یک معیار مشخص برای تعیین هدف قیمتی استفاده می‌شود. اندازه گرفتن این فاصله و انتقال آن از نقطه شکست باعث می‌شود هدف کاملا قابل ارزیابی باشد. این ویژگی برآورد حرکت بعدی قیمت را ساده می‌کند و تحلیل را آسان‌تر می‌کند.

قابل استفاده در تایم‌ فریم‌ها و بازارهای مختلف

این الگو فقط محدود به یک بازه زمانی یا یک بازار خاص نیست و در نمودار ارز دیجیتال، سهام یا حتی فارکس نیز دیده می‌شود. در تایم‌ فریم‌های بزرگ‌تر معمولا شکل واضح‌تری دارد و در تایم‌ فریم‌های کوچک‌تر سریع‌تر تشکیل می‌شود.

معایب الگوی سر و شانه

الگوی سر و شانه با وجود کاربرد زیاد، محدودیت‌هایی دارد که هنگام تحلیل باید در نظر گرفته شود. این الگو گاهی ظاهر پیچیده دارد و همین موضوع گاهی تصمیم‌گیری را دشوار می‌کند. موارد زیر مهم‌ترین معایب این ساختار هستند.

احتمال خطا در تایم‌ فریم‌های کوچک

در تایم‌ فریم‌های پایین نوسان‌های کوتاه‌مدت می‌تواند ظاهر الگو را مخدوش کند و شکل شانه‌ها و سر به‌درستی مشخص نباشد. همین موضوع باعث می‌شود الگو چند بار شبیه به شکل اصلی دیده شود؛ اما نتیجه چندان معتبری نداشته باشد.

دشواری تشخیص در روندهای نامنظم

اگر روند بازار پر از پرش‌های ناگهانی باشد یا قله‌ها و دره‌ها فاصله منطقی نداشته باشند، تشخیص سه نقطه اصلی الگو دشوار می‌شود. گاهی الگو نیمه‌کاره شبیه سر و شانه به نظر می‌رسد؛ اما در ادامه تکمیل نمی‌شود و تحلیل را اشتباه می‌کند.

نیاز به شکست معتبر خط گردن

بخش مهم الگو مربوط به شکست خط گردن است و اگر این شکست واضح نباشد، احتمال برگشت سریع قیمت وجود دارد. این مسئله گاهی باعث فعال شدن حد ضرر یا تردید در تصمیم‌گیری می‌شود. به همین دلیل صرف مشاهده سه قله یا سه دره برای نتیجه‌گیری کافی نیست.

حساسیت بالا به شرایط بازار

در دوره‌هایی که بازار تحت تاثیر اخبار یا هیجانات ناگهانی قرار دارد، شکل‌گیری الگو ممکن است منحرف شود و رفتار قیمت با الگو همخوانی نداشته باشد. در چنین شرایطی حتی الگوی کامل‌شده نیز همیشه نتیجه پیش‌بینی‌شده ارائه نمی‌دهد.

نیاز به ترکیب با ابزارهای دیگر

الگوی سر و شانه به‌تنهایی نمی‌تواند همه جنبه‌های بازار را نشان دهد و در بسیاری موارد لازم است همراه با حجم معاملات، نواحی حمایت و مقاومت یا اندیکاتورهای دیگر بررسی شود. این موضوع نشان می‌دهد تکیه کامل بر الگو بدون بررسی عوامل دیگر ممکن است تصمیم نادرست ایجاد کند.

سخن پایانی

الگوی سر و شانه یکی از مهم‌ترین ساختارهای بازگشتی در تحلیل تکنیکال است و معامله‌گران با کمک آن می‌توانند زمان احتمالی پایان روند و شروع مسیر جدید قیمت را تشخیص دهند. این الگو با چینش مشخص شانه‌ها، سر و خط گردن شکل می‌گیرد و زمانی اعتبار دارد که شکست خط گردن به‌صورت واضح رخ دهد. این الگو به دلیل ظاهر قابل‌تشخیص، روش روشن تعیین حد ضرر و حد سود و کاربرد در انواع بازارها، جایگاه ویژه‌ای در تحلیل نمودار دارد. با این حال باید توجه داشت که شرایط متغیر بازار، نوسان‌های شدید و شکست‌های کاذب می‌توانند باعث خطا شوند؛ به همین دلیل استفاده از آن همراه با ابزارهای تکمیلی و مدیریت ریسک ضروری است.