آموزش الگوی چکش و چکش معکوس در تحلیل تکنیکال و نحوه معامله با آن

در تحلیل تکنیکال، الگوی چکش و چکش معکوس از ساده‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین نشانه‌های تغییر جهت بازار به شمار می‌روند و معامله‌گران در تمام بازارها مانند بورس، فارکس و کریپتو از آن‌ها برای پیدا کردن سطوح برگشت قیمت استفاده می‌کنند. این الگوهای برگشتی با وجود ظاهر ساده، اگر درست تشخیص داده شوند می‌توانند سیگنال کاملا واضحی از قدرت خریداران و فروشندگان بدهند و مسیر تصمیم‌گیری را روشن‌تر کنند. در ادامه این راهنما، ساختار کندل چکش و کندل چکش معکوس، نحوه تشخیص اعتبار آن‌ها، شیوه ورود به معاملات بر اساس الگوهای برگشتی و تعیین حد ضرر را به شما آموزش می‌دهیم.

الگوی چکش چیست؟

الگوی چکش (Hammer) یک الگوی کندل استیک بازگشتی صعودی در تحلیل تکنیکال است که در انتهای روند نزولی تشکیل می‌شود و نشان می‌دهد فشار فروش ضعیف شده و احتمال آغاز روند صعودی وجود دارد. این الگو بدنه کوچک در بالا، سایه پایینی بلند (حداقل دو برابر بدنه) و سایه بالایی بسیار کوتاه یا بدون سایه دارد و بیانگر برگشت قدرت خریداران در پایان کندل است.

در واقع کندل چکش زمانی بر نمودار ظاهر می‌شود که بازار مدتی در حال ریزش بوده و فروشندگان قدرت زیادی داشته‌اند؛ اما در طی شکل‌گیری همان کندل، ناگهان خریداران وارد می‌شوند و اجازه نمی‌دهند قیمت بیشتر سقوط کند. در نتیجه این نبرد، کندلی شبیه چکش در نمودار شکل می‌گیرد که نشان می‌دهد قدرت فروشندگان در حال ضعیف شدن و احتمال بازگشت روند به سمت بالا در حال افزایش است. 

ساختار الگوی چکش از یک بدنه کوچک در بالا و یک سایه پایینی تشکیل شده است که دو تا سه برابر بدنه چکش است. این فرم به‌وضوح نشان می‌دهد قیمت ابتدا به‌شدت ریزش کرده؛ اما در ادامه دوباره به سمت بالا کشیده شده و نزدیک قیمت آغازین بسته شده است. 

توجه داشته باشید که وجود سایه پایینی بلند مهم‌ترین بخش این الگوست؛ زیرا نشان می‌دهد پول هوشمند دقیقا از کف‌های قیمتی وارد شده و جلوی ریزش را گرفته است.

چکش زمانی بیشترین اعتبار را دارد که در انتهای یک روند نزولی ظاهر شود و حجم معاملات در آن کندل افزایش پیدا کرده باشد. همچنین اگر کندل بعدی بالاتر از بدنه چکش بسته شود، احتمال برگشت روند بسیار بیشتر می‌شود.

الگوی چکش معکوس چیست؟

کندل چکش معکوس (Inverted Hammer) یکی دیگر از کندل‌های مهم برگشتی است که مثل چکش معمولی در پایان یک روند نزولی ظاهر می‌شود؛ اما شکل ظاهری و پیام روانی آن کمی متفاوت است. کندل چکش معمولی سیگنال می‌دهد که خریداران از کف قیمت وارد شده‌اند؛ اما در کندل چکش معکوس، بازار نشان می‌دهد که خریداران تلاش کرده‌اند قیمت را بالا ببرند، ولی هنوز کاملا موفق نشده‌اند. همین تلاش شکست‌خورده اما قدرتمند، اولین نشانه‌ از این است که روند نزولی در حال ضعیف شدن است و ممکن است به‌زودی برگشت قیمت به سمت بالا اتفاق بیفتد.

در ساختار الگوی چکش معکوس، بدنه‌ای کوچک در پایین و سایه بلند در بالا وجود دارد که معمولا دو برابر بدنه است. این ساختار نشان می‌دهد قیمت در طول کندل به شدت بالا رفته؛ اما بخشی از این رشد دوباره اصلاح شده است. چکش معکوس زمانی بیشترین اعتبار را دارد که در انتهای یک روند نزولی تشکیل شود و کندل بعد از آن بالاتر از سقف چکش معکوس بسته شود. 

تفاوت بین چکش و چکش معکوس

الگوی‌های برگشتی یعنی الگوی چکش و چکش معکوس در تحلیل تکنیکال، نقش اساسی در تشخیص پایان روند نزولی دارند. هر دو الگو زمانی ارزشمند و معتبر می‌شوند که در کف یک روند ظاهر شوند، اما شکل ظاهری، پیام رفتار قیمت و میزان قدرت سیگنال آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد.  

در ادامه این تفاوت‌ها را بررسی می‌کنیم:

• محل شکل‌گیری الگو در روند: کندل چکش تنها زمانی معتبر است که در کف یک روند نزولی شکل بگیرد و نشان دهد فشار فروش رو به پایان است. چکش معکوس نیز در کف روند نزولی تشکیل می‌شود؛ اما اگر همین فرم در روند صعودی دیده شود دیگر چکش معکوس نیست و به الگوی کندل استیک «ستاره دنباله‌دار» تبدیل می‌شود که سیگنال نزولی می‌دهد. بنابراین ساختار هر دو مشابه است، اما محل شکل‌گیری و نوع روند، تعیین‌کننده نوع و اعتبار سیگنال آن‌هاست.
• قدرت و جهت سیگنال بازگشتی: در چکش، سایه پایینی بلند نشان می‌دهد فروشندگان تا آخرین لحظه قیمت را پایین آورده‌اند؛ اما خریداران موفق شده‌اند کنترل را کاملا پس بگیرند؛ به همین دلیل سیگنال صعودی آن معمولا قوی‌تر و مستقیم‌تر است. در مقابل، چکش معکوس نشان می‌دهد خریداران تلاش کرده‌اند قیمت را بالا ببرند؛ اما فروشندگان در پایان دوباره فشار وارد کرده‌اند؛ بنابراین سیگنال برگشت آن معمولا ضعیف‌تر است و به تایید کندل‌های بعدی نیاز دارد.
• پیام رفتاری کندل و روان‌شناسی بازار: روان‌شناسی کندل چکش بر اساس «بازگشت قطعی‌تر قیمت به سمت بالا» و روان‌شناسی چکش معکوس «احتمال بازگشت قیمت به دست خریداران» است.
• نحوه دریافت تایید سیگنال: در چکش معمولا اگر کندل بعدی صعودی و بالاتر از بدنه چکش بسته شود، سیگنال برگشت معتبر است. اما در چکش معکوس تایید سخت‌گیرانه‌تر است؛ کندل بعدی باید به‌وضوح بالاتر از سقف چکش معکوس بسته شود تا نشان دهد خریداران واقعا کنترل را گرفته‌اند. این تفاوت دلیل اصلی کم‌اعتبارتر بودن چکش معکوس است.

چگونه اعتبار الگو را بررسی کنیم؟

برای اینکه بتوانیم از الگوهای چکش و چکش معکوس به‌درستی استفاده کنیم، لازم است ابتدا مطمئن شویم سیگنالی که می‌بینیم واقعا معتبر است و فقط یک نوسان تصادفی نیست. چراکه بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار صرفا با دیدن شکل کندل وارد معامله می‌شوند و نتیجه‌اش معمولا ضررهای بی‌مورد است. به همین دلیل بررسی اعتبار الگو، تحلیل روند قبلی، حجم معاملات و هماهنگی با ابزارهای کمکی اهمیت زیادی دارد و باعث می‌شود تصمیم‌گیری منطقی‌تری داشته باشیم. در ادامه مهم‌ترین معیارهای سنجش اعتبار این الگو را بررسی می‌کنیم.

بررسی روند قبل از کندل

برای معتبر بودن الگوی چکش یا چکش معکوس، تشخیص روند صعودی و نزولی ضروری است. چکش و چکش معکوس زمانی معنی دارند که پس از یک روند نزولی دیده شوند. بنابراین اگر این کندل‌ها وسط یک روند خنثی یا رنج ظاهر شوند، اعتباری ندارند.

حجم معامله و تایید سیگنال

هرچه حجم معاملات در زمان تشکیل الگو بیشتر باشد، اعتبار سیگنال قوی‌تر است. حجم بالا نشان می‌دهد خریداران واقعا وارد بازار شده‌اند و قصد دارند قیمت را به سمت بالا هدایت کنند. همچنین کندل بعدی باید در جهت برگشت بسته شود؛ یعنی تعدادی کندل سبز بعد از چکش یا چکش معکوس نشانه مهمی برای تایید الگوست.

ترکیب با سایر ابزارها

برای بالا بردن دقت تحلیل، بهتر است الگوی چکش را در کنار ابزارهای دیگر بررسی کنید. اگر کندل چکش روی یک حمایت مهم شکل بگیرد، اندیکاتور RSI در ناحیه اشباع فروش باشد یا اندیکاتور MACD سیگنال مثبت بدهد، احتمال موفقیت الگو بسیار بیشتر می‌شود. هرچه تعداد این تاییدها بیشتر باشد، ریسک معامله کمتر و سیگنال مطمئن‌تر خواهد بود.

نحوه معامله با الگوی چکش و چکش معکوس

برای اینکه واقعا بتوانیم از الگوی چکش و چکش معکوس در معاملات خود استفاده کنیم، باید بدانیم چگونه آن را از مرحله شناسایی تا اجرای معامله مدیریت کنیم. در این بخش نحوه معامله با چکش را قدم‌به‌قدم توضیح می‌دهیم تا بتوانید در هر بازار و هر تایم‌ فریمی از آن‌ها به شکلی اصولی استفاده کنید و نقاط ورود و حد ضرر را مطابق آن مشخص کنید.

مرحله ۱: شناسایی روند قبلی

در اولین مرحله، باید به تشخیص روند صعودی و نزولی بپردازید. اگر الگو در پایان یک روند نزولی شکل بگیرد احتمال برگشت قیمت بیشتر است و ارزش بررسی دارد؛ اما اگر در میانه یک حرکت خنثی یا بدون جهت ظاهر شود، سیگنال قابل اعتمادی نخواهد بود. 

برای تشخیص روند کافی است سقف و کف‌های قبلی را بررسی کنید و ببینید بازار در چند کندل اخیر بیشتر در حال پایین آمدن بوده یا بالا رفتن؛ تا بتوانید تصمیم بگیرید این کندل واقعا نقش برگشتی دارد یا فقط یک توقف کوتاه در مسیر فعلی است.

مرحله ۲: تشخیص الگوی معتبر

در این مرحله باید مطمئن شوید کندلی که مشاهده می‌کنید واقعا یک الگوی چکش یا چکش معکوس معتبر است. 

• چکش معتبر باید بدنه‌ای کوچک و سایه پایینی بسیار بلند داشته باشد و سایه بالایی آن نباید از بدنه بزرگ‌تر باشد. 
• در چکش معکوس شرایط برعکس است. سایه بالایی بلندترین بخش کندل محسوب می‌شود و بدنه در بخش پایینی قرار می‌گیرد. همچنین بهتر است اندازه سایه حداقل دو تا سه برابر بدنه باشد تا نشان دهد فشار مخالف روند قبلی به‌طور واضح وارد بازار شده است. 

اگر کندل این نسبت‌ها را نداشته باشد احتمال خطا بالاست و نباید آن را سیگنال برگشت قطعی در نظر گرفت.

مرحله ۳: تعیین نقطه ورود

در این مرحله باید مشخص کنید دقیقا از کجا وارد معامله شوید تا ریسک ضرر کمتر و شانس موفقیت بیشتر باشد. در الگوی چکش بهترین نقطه ورود زمانی است که کندل بعدی، بالاتر از سقف چکش بسته شود؛ زیرا این رفتار نشان می‌دهد خریداران کنترل بازار را در دست گرفته‌اند. در الگوی چکش معکوس نیز ورود زمانی معتبر است که کندل بعدی بتواند بالای سایه بلند چکش معکوس حرکت کند و تایید کند که فشار خرید ادامه دارد. ورود زودتر از تایید کندل بعدی، معمولا پرریسک است؛ زیرا ممکن است حرکت برگشتی ناقص باشد و قیمت دوباره در جهت روند قبلی حرکت کند.

مرحله ۴: تعیین حد ضرر و تارگت

در این مرحله باید محدوده‌ای را مشخص کنید که اگر بازار خلاف انتظار حرکت کرد، در سطح مناسبی از معامله خارج شوید و همین طور اهدافی تعیین کنید که هنگام رسیدن قیمت به آن‌ها سود خود را دریافت کنید. حد ضرر در الگوی چکش معمولا کمی پایین‌تر از سایه پایینی کندل چکش قرار می‌گیر؛ زیرا اگر قیمت دوباره این ناحیه را بشکند یعنی سیگنال برگشت نامعتبر بوده است. 

در چکش معکوس نیز حد ضرر کمی پایین‌تر از بدنه کندل یا ناحیه حمایتی نزدیک قرار داده می‌شود تا فضای کافی برای نوسان طبیعی بازار وجود داشته باشد. 

تارگت‌ها نیز با توجه به ساختار روند و نواحی مهم تکنیکال تعیین می‌شوند مثلا اولین تارگت روی مقاومت نزدیک، تارگت دوم روی قله قبلی و تارگت سوم در صورت ادامه روند روی محدوده‌های فیبوناچی یا مقاومت‌های بالاتر قرار می‌گیرد.

مرحله ۵: مدیریت ریسک و حجم معامله

در این مرحله باید مشخص کنید چه مقدار از سرماید خود را وارد معامله کنید تا اگر تحلیل اشتباه بود ضربه سنگینی به حسابتان وارد نشود. بهترین روش مدیریت ریسک این است که درصد ثابتی از سرمایه را در هر معامله ریسک کنید مثلا بین یک تا دو درصد تا نوسانات شدید باعث از بین رفتن کل سرمایه نشود. حجم معامله نیز بر اساس فاصله حد ضرر تا نقطه ورود تعیین می‌شود چون هرچه حد ضرر بزرگ‌تر باشد باید حجم کوچک‌تری انتخاب کنید تا میزان ریسکتان ثابت بماند. اگر معامله به سود رفت می‌توانید بخشی از پوزیشن را در تارگت اول ببندید و باقی را با جابه‌جایی حد ضرر مدیریت کنید تا اگر روند ادامه پیدا کرد سود بیشتری بگیرید و اگر برگشت سود قبلی از دست نرود.

کاربرد در بازارهای مختلف

برای اینکه الگوی چکش و چکش معکوس را بهتر در معاملات واقعی به کار ببرید، باید بدانید این الگو تقریبا در تمام بازارها قابل‌استفاده است و رفتار مشابهی از خود نشان می‌دهد. تنها تفاوت در شدت نوسانات و نوع واکنشی است که هر بازار به خبرها و نقدینگی نشان می‌دهد. در ادامه کاربرد این الگو را در بازارهای مختلف بررسی می‌کنیم.

• بورس ایران: در بورس ایران، الگوی چکش معمولا در پایان اصلاح‌ها یا ریزش‌های کوتاه‌ مدت ظاهر می‌شود و می‌تواند شروع یک حرکت صعودی جدید را نشان دهد. چکش معکوس نیز در همین شرایط کاربرد دارد اما معمولا نیاز بیشتری به کندل تایید دارد چون نوسانات بورس ایران نسبت به بازارهای جهانی متفاوت است و واکنش قیمت کندتر شکل می‌گیرد.
• فارکس: در بازار فارکس به دلیل نقدینگی بسیار بالا الگوی چکش و چکش معکوس اعتبار بیشتری دارد و پس از تشکیل این کندل‌ها معمولا حرکات سریع‌تری دیده می‌شود. در تایم‌ فریم‌های پایین هم قابل اعتمادند به شرطی که با سطوح حمایت یا مقاومت همراه شوند.
• رمزارزها: بازار کریپتو نوسانات شدیدتری دارد؛ بنابراین شکل‌گیری چکش یا چکش معکوس اغلب با حرکات تند همراه می‌شود. به همین دلیل معامله‌گران معمولا منتظر تاییدهای بیشتر می‌مانند. اما اگر تایید انجام شود الگو می‌تواند نقطه ورود بسیار خوبی ایجاد کند.

اشتباهات رایج معامله‌گران با الگوی چکش و چکش معکوس

برای استفاده درست از الگوی چکش و چکش معکوس لازم است اشتباهاتی را که بسیاری از معامله‌گران مرتکب می‌شوند بشناسید تا بتوانید از تکرار آن‌ها جلوگیری کنید. این الگو ساده به نظر می‌رسد؛ اما اگر بدون دقت و رعایت اصول معاملاتی به کار گرفته شود؛ می‌تواند باعث ورودهای اشتباه و ضرر شود. در ادامه رایج‌ترین خطاها را معرفی می‌کنیم:

• ورود بدون بررسی روند قبلی: الگوهای چکش تنها زمانی معتبر هستند که در انتهای یک حرکت قوی شکل گرفته باشند. ورود در شرایطی که بازار روند مشخصی ندارد باعث می‌شود کندل ظاهرا شبیه چکش باشد؛ اما در حقیقت هیچ ارزش تحلیلی نداشته باشد.
• عدم تایید با ابزارهای دیگر: بسیاری از معامله‌گران فقط به شکل کندل تکیه می‌کنند و بدون تایید از RSI یا MACD یا حمایت و مقاومت وارد معامله می‌شوند. این کار احتمال خطا را بالا می‌برد؛ زیرا این الگو به تنهایی کافی نیست و نیاز به نشانه‌های تکمیلی دارد.
• مدیریت ریسک ضعیف: حتی اگر الگو درست باشد، ممکن است بازار برای مدتی در خلاف جهت حرکت کند. اگر نقاط ورود و حد ضرر درست انتخاب نشود ممکن است زیان بزرگ‌تری نسبت به حد معمول ایجاد شود.
• برداشت اشتباه از سایه‌های کندل: برخی معامله‌گران بدنه را مهم‌تر از سایه می‌دانند؛ درحالی‌که اعتبار چکش به سایه بلند بستگی دارد. اگر سایه کوتاه باشد یا بدنه بیش‌ازحد بزرگ شود کندل دیگر چکش معتبر محسوب نمی‌شود و نباید بر اساس آن تصمیم‌گیری شود.

جمع‌بندی و نکات کلیدی برای معامله‌گران

اگر بخواهید از الگوی چکش و چکش معکوس به‌عنوان یک ابزار مطمئن در تحلیل تکنیکال استفاده کنید، باید سه اصل را همیشه به یاد داشته باشید که شامل «تشخیص درست روند قبلی»، «انتخاب نقطه ورود فقط بعد از تایید» و «رعایت مدیریت ریسک» است. این دو الگو با وجود ظاهر ساده می‌توانند بهترین نقاط برگشت را در بازارهای مختلف نشان دهند به شرطی که آن‌ها را در کنار حجم حمایت و مقاومت و سایر ابزارهای کمکی بررسی کنید و هیچ‌گاه تنها بر اساس ظاهر کندل تصمیم نگیرید اگر این اصول را رعایت کنید الگوی چکش می‌تواند یکی از پایدارترین و قابل اعتمادترین بخش‌های استراتژی معاملاتی شما باشد. همچنین، اگر این الگوها برایتان جذاب بوده و می‌خواهید در تحلیل تکنیکال حرفه‌ای‌تر شوید می‌توانید ادامه مسیر را با آموزش سایر الگوهای کندل استیک و ابزارهای تحلیل آنلاین چارت فراز دنبال کنید تا استراتژی معاملاتی قدرتمندتری بسازید.