همه چیز درباره نرخ بهره و تاثیرات آن بر اقتصاد جهانی

نرخ بهره (Interest Rate) یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های اقتصاد مدرن است که از تصمیمات مالی فردی گرفته تا حرکت‌های گسترده بازارهای جهانی و تقریباً بر همه چیز تأثیر می‌گذارد. برای سیاست‌گذاران، اقتصاددانان، مشاغل و مصرف‌کنندگان، درک نحوه‌ی عملکرد نرخ‌های بهره برای کاوش مؤثر چشم‌انداز مالی بسیار حائز اهمیت است. این مقاله فراز، مکانیزم‌های نرخ بهره، اهمیت آن در تئوری اقتصادی و تأثیر آن بر سطوح خرد و کلان اقتصاد را بررسی خواهیم کرد. ما همچنین نقش نرخ بهره را در سیاست‌های پولی، کنترل تورم و رشد اقتصادی مورد بحث قرار می‌دهیم.

نرخ بهره فدرال رزرو چیست؟

نرخ بهره فدرال رزرو هزینه‌ای است که بانک‌ها برای قرض گرفتن پول از یکدیگر پرداخت می‌کنند تا نیازهای خزانه و ذخیره خود را برآورده کنند. نرخ بهره به‌عنوان یک ابزار کلیدی برای کنترل سیاست پولی عمل می‌کند و بر هزینه‌های استقراض در کل اقتصاد تأثیر می‌گذارد. هنگامی که فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش می‌دهد، وام گرفتن برای بانک‌ها گران‌تر می‌شود، که می تواند هزینه‌های مصرف‌کننده و سرمایه‌گذاری تجاری را کاهش دهد و بدین ترتیب روند رشد اقتصادی را کاهش یافته و تورم مهار می‌شود. برعکس، کاهش نرخ بهره باعث تشویق وام‌گیری و افزایش مخارج می‌شود و فعالیت اقتصادی را تحریک می‌کند. توجه داشته باشید که نرخ بهره فدرال رزرو به‌طور غیرمستقیم بر نرخ بهره وام، وام مسکن و پس‌انداز تأثیر می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: شاخص دلار چیست؟ 

نرخ بهره چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ بهره تحت‌تأثیر مجموعه‌ی پیچیده‌ای از عوامل قرار دارد که منعکس‌کننده‌ی پویایی اقتصاد داخلی و جهانی هستند. در حالی که هیچ نهاد واحدی به‌طور‌کامل نرخ بهره را کنترل نمی‌کند، بازیگران کلیدی مانند بانک‌های مرکزی و مؤسسات مالی نقش مهمی در تنظیم و تعدیل آن دارند. در زیر، برخی از مهم‌ترین عواملی را که بر نرخ بهره تأثیر می‌گذارند را بررسی می‌کنیم (توجه داشته باشید که عوامل نام‌برده مربوط به نرخ بهره در سرتاسر بانک‌های جهان است و فقط به ایالات متحده محدود نمی‌شود).

۱) سیاست‌های بانک مرکزی

یکی از اصلی‌ترین عوامل در تعیین نرخ بهره، سیاست‌های پولی تعیین‌شده توسط بانک‌های مرکزی، فدرال رزرو (Federal Reserve) در ایالات متحده، بانک مرکزی اروپا (ECB) و بانک انگلستان (Bank of England) است. این مؤسسات از ابزارهایی مانند نرخ بهره برای کنترل تورم، تحریک یا آرام کردن اقتصاد و حفظ ثبات مالی استفاده می‌کنند.

به‌عنوان‌مثال، در برهه‌هایی که تورم بالاست، بانک‌های مرکزی ممکن است نرخ‌های بهره را برای کاهش مخارج یا جلوگیری از وام افزایش دهند تا ثبات و آرامش اقتصاد بهبود پیدا کند. برعکس، در طول دوران رکود و رشد منفی اقتصادی، بانک‌های مرکزی ممکن است برای تحریک رشد اقتصادی، نرخ بهره را کاهش دهند تا مردم را به گرفتن وام و سرمایه‌گذاری تشویق نمایند.

نرخ بهره چگونه تعیین می‌شود؟

۲) عرضه و تقاضا برای پول

بازار پول نیز مانند هر بازار دیگری تابع نیروهای عرضه و تقاضا است. زمانی که تقاضا برای وام زیاد باشد (مانند دوره‌های رشد اقتصادی) نرخ بهره با رقابت وام‌گیرندگان برای دریافت وجوه موجود افزایش می‌یابد. بالعکس، زمانی‌ که تقاضا برای وام‌گیری کم است، نرخ بهره معمولاً کاهش می‌یابد.

علاوه‌بر‌این، عرضه‌ی پول نیز که اغلب توسط بانک‌های مرکزی کنترل می‌شود، می‌تواند بر نرخ بهره تأثیر بگذارد. اگر بانک‌ مرکزی پول بیشتری را ازطریق مکانیزم‌هایی مانند تسهیل کمّی به اقتصاد تزریق کند، این امر عرضه‌ی وجوه موجود را افزایش می‌دهد که می‌تواند نرخ بهره را کاهش دهد. در سوی دیگر، کاهش عرضه‌ی پول می‌تواند به نرخ‌های بهره بالاتر منتهی شود.

۳) وضعیت کلی اقتصادی

محیط گسترده‌تر اقتصادی نقش مهمی در تعیین نرخ‌های بهره ایفا می‌کند. در دوران رشد اقتصادی قوی، ممکن است نرخ‌های بهره بالاتر برای کنترل تورم و جلوگیری از گرم‌ شدن بیش‌از‌حد اقتصاد ضروری باشد (گرم شدن در علم اقتصاد به زمانی گفته می‌شود که اقتصاد به محدودیت‌های ظرفیت خود برای پاسخ‌گویی به تقاضای افراد، شرکت‌ها و دولت می‌رسد). در مقابل، در طول دوران ایستایی یا رکود اقتصادی، بانک‌های مرکزی اغلب نرخ‌های بهره را کاهش می‌دهند تا هزینه و سرمایه‌گذاری را افزایش دهند.

انتظارات تورمی نیز به‌شدت بر نرخ‌های بهره تأثیر می‌گذارد. اگر افزایش تورم محتمل باشد، وام‌دهندگان برای جبران کاهش قدرت خرید پول در آینده، نرخ‌های بالاتری را مطالبه خواهند کرد. برعکس، تورم کم یا کاهش تورم می‌تواند منجر به کاهش نرخ بهره شود.

۴) سیاست مالی دولت

سیاست‌های مالی دولت‌ها، ازجمله مالیات، مخارج و استقراض، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر نرخ‌های بهره داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، اگر یک دولت کسری بودجه‌ی زیادی داشته باشد و وام‌گیری را افزایش دهد، ممکن است نرخ‌های بهره را به‌دلیل رقابت با بخش‌های خصوصی بر سر سرمایه‌ی دردسترس افزایش دهد. از سوی دیگر، محدودیت مالی یا مازاد بودجه می‌توانند فشاری صعودی بر نرخ‌های بهره را کاهش دهند.

۵) عوامل اقتصادی جهانی

نرخ‌های بهره یک کشور، از اقتصاد جهانی جدا نیستند. جریان‌های سرمایه‌ی بین‌المللی، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و نرخ‌های برابری ارز، همگی بر نرخ‌های بهره داخلی تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان‌مثال، اگر نرخ‌های بهره یک کشور به‌طورقابل‌توجهی بالاتر از دیگر کشورها باشند، ممکن است سرمایه‌گذاری‌های خارجی را جذب و تقاضا برای پول آن کشور را افزایش دهند و نرخ‌ها را نیز حتی بالاتر ببرند. برعکس، یک رکود جهان یا بحران مالی می‌تواند منجر به کاهش هماهنگ نرخ‌های بهره توسط بانک‌های مرکزی در سراسر جهان شود.

انواع نرخ بهره کدام است؟

نرخ‌های بهره به اشکال مختلفی وجود دارند که هر کدام اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند و از عوامل مختلفی تأثیر می‌پذیرند. درک تفاوت‌های بین آنها برای هر کسی که به دنبال اتخاذ تصمیمات مالی آگاهانه است، ضروری است؛ خواه این تصمیم‌گیری در ارتباط با اخذ وام باشد، خواه سرمایه‌گذاری، و خواه صرفاً تحلیل شرایط اقتصادی. در زیر، برخی از انواع کلیدی نرخ‌های بهره را بررسی می‌کنیم.

نرخ بهره کوتاه‌مدت و بلندمدت

• نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت معمولاً به ابزارهای مالی یا وام‌هایی با سررسید کمتر از یک سال اعمال می‌شوند. این نرخ‌ها نسبت به تغییرات سیاست‌های پولی حساس‌تر هستند و اغلب به‌طورمستقیم یا تحت‌تأثیر بانک‌های مرکزی تعیین می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، نرخ‌ بهره مربوط به اسناد خزانه (Treasury Bills)، وام‌های بین‌بانکی و حساب‌های پس‌انداز عموماً کوتاه‌مدت است. این نرخ‌ها در واکنش به تغییرات سیاست‌ها و شرایط اقتصادی، مکرراً دچار نوسان می‌شوند. بانک‌های مرکزی از نرخ‌های کوتاه‌مدت به‌عنوان یک ابزار اصلی برای تنظیم نقدینگی، تورم و فعالیت‌های اقتصادی استفاده می‌کنند.
• نرخ‌های بهره‌ بلندمدت به ابزارهای مالی با سررسید‌های بیش از یک سال مانند اوراق قرضه، وام‌های مسکن و وام‌های بلندمدت اعمال می‌شود. این نرخ‌ها نسبت به تغییرات فوری در سیاست‌های بانک مرکزی حساسیت کمتری دارند و بیشتر از عواملی مانند انتظارات تورمی، چشم‌انداز رشد اقتصادی و تقاضای سرمایه‌گذار تأثیر می‌پذیرند. نرخ‌های بهره بلندمدت، منعکس‌کننده‌ی نگرش بازار نسبت به سلامت اقتصاد در طول یک دوره‌ی طولانی است. به‌عنوان‌مثال، نرخ بهره‌ ثابت ۳۰ ساله‌ی وام مسکن جزو نرخ‌های بهره بلندمدت طبقه‌بندی می‌شود و زمانی که سرمایه‌گذاران انتظار دارند تورم در آینده افزایش پیدا کند، این نرخ‌ها نیز افزایش می‌یابند.

نرخ بهره اسمی و حقیقی

• نرخ بهره‌ اسمی، نرخ بهره‌ اعلام‌شده‌ بدون کسر نرخ تورم است. این نرخ نشان‌دهنده‌ی درصد افزایش پولی است که وام‌گیرنده در طول دوره‌ی وام بازپرداخت می‌کند، یا به عبارتی سودی است که وام‌دهنده دریافت می‌کند. نرخ‌های اسمی رایج‌ترین نرخ‌های غیرمرکب (Quoted Rates) هستند که از نمونه‌های آن می‌توان به نرخ‌ بهره‌ حساب پس‌انداز یا وام اشاره کرد. با‌این‌حال، این نرخ‌ها تورم را که می‌تواند قدرت خرید پول قرض‌داده‌شده یا سرمایه‌گذاری‌شده را کاهش دهد، در نظر نمی‌گیرند.
• نرخ بهره‌ حقیقی، نرخ اسمی را بر اساس تورم تعدیل می‌کند و معیار دقیق‌تری از بازده واقعی یا هزینه‌ی استقراض ارائه می‌دهد. نرخ بهره‌ حقیقی با کم کردن نرخ تورم از نرخ بهره‌ اسمی محاسبه می‌شود. به‌عنوان‌مثال، اگر نرخ بهره‌ اسمی ۵ درصد و تورم ۲ درصد باشد، نرخ بهره‌ حقیقی ۳ درصد است. نرخ‌ بهره حقیقی برای سرمایه‌گذاران و وام‌گیرندگان به‌‌یک‌اندازه مهم هستند؛ زیرا منعکس‌کننده‌ی هزینه‌ی واقعی وام و بازده واقعی سرمایه‌گذاری پس از محاسبه‌ی تورم هستند.

نرخ بهره ثابت و متغیر

• نرخ بهره‌ ثابت، در کل مدت وام یا سرمایه‌گذاری ثابت می‌ماند. این نوع نرخ باعث ثبات و قابل‌پیش‌بینی بودن سرمایه‌گذاری می‌شود؛ زیرا وام‌گیرندگان می‌دانند که فارغ از شرایط بازار یا سیاست بانک مرکزی، دقیقاً چه مبلغی را در طول زمان به‌عنوان بهره پرداخت خواهند کرد. نرخ‌های ثابت در وام مسکن، وام‌های شخصی و انواع خاصی از اوراق قرضه رایج است. مزیت اصلی نرخ‌های ثابت، عدم افزایش نرخ بهره است؛ مزیتی که این نوع بهره را به‌ویژه در محیط‌های دارای نرخ‌های افزایشی جذاب می‌کند.
• نرخ‌ بهره‌ متغیر، در طول زمان و معمولاً در پاسخ به تغییرات در نرخ‌ بهره‌ معیار (Benchmark Interest Rates)، مانند نرخ پایه (Prime Rate) تغییر می‌کنند. وام‌های دارای نرخ متغیر، مانند وام‌های مسکن با نرخ قابل تنظیم یا وام‌های تجاری، اغلب با نرخ‌های اولیه‌ی پایینی شروع می‌شوند، اما بر اساس شرایط بازار ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کنند. اگرچه نرخ‌های متغیر با مزایای بالقوه‌ای مانند پرداخت‌های کمتر در هنگام کاهش نرخ‌ها همراه است، اما از طرفی نیز وام‌گیرندگان را در معرض ریسک پرداخت‌های بالاتر در صورت افزایش نرخ‌ها قرار می‌دهند. نرخ‌های بهره‌ متغیر ثبات کمتری دارند و معمولاً به تغییرات در اقتصاد گسترده‌تر واکنش نشان می‌دهند.

فراز بزرگ ترین ارائه دهنده چارت بازارهای مالی ایرانی و جهانی

نرخ بهره اوراق قرضه چیست؟

نرخ بهره‌ اوراق قرضه که اغلب بازدهی اوراق قرضه نیز نامیده می‌شود، سودی است که سرمایه‌گذاران از نگهداری اوراق قرضه کسب می‌کنند. یک ورقه‌ی قرضه، اساساً وامی است که یک سرمایه‌گذار به یک دولت یا شرکت می‌دهد و آن‌ها هم در ازای آن سودهای دوره‌ای را پرداخت می‌کنند و ارزش اسمی (Face Value) اوراق در زمان سررسید به وام‌دهنده پس داده می‌شود. نرخ بهره‌ اوراق قرضه که منعکس‌کننده‌ی هزینه‌ی استقراض برای صادرکنندگان و پاداش برای سرمایه‌گذاران است، جزئی کلیدی از سیستم‌های مالی ملی و جهانی محسوب می‌شود.

هنگامی که اوراق قرضه صادر می‌شوند، دارای یک نرخ بهره‌ ثابت (نرخ کوپن یا coupon rate) هستند که تعیین می‌کند دارنده‌ی اوراق چه مقدار سود در ازای ارزش اسمی آنها دریافت خواهد کرد. بااین‌حال، نرخ بهره‌ بازار برای اوراق قرضه می‌تواند در طول زمان، با خرید و فروش اوراق در بازار ثانویه دچار نوسان شود. بازده اوراق قرضه (نرخ بهره) منعکس‌کننده‌ی سودی است که سرمایه‌گذار می‌تواند نسبت به قیمت بازار فعلی اوراق قرضه انتظار داشته باشد.

• نرخ کوپن: نرخ کوپن، نرخ بهره‌ ثابت تعیین‌شده در زمان صدور اوراق است. به‌عنوان‌مثال، اوراق قرضه با ارزش اسمی ۱۰۰۰ دلار و نرخ کوپن ۵ درصد، سالانه ۵۰ دلار تا سررسید پرداخت می‌کنند.
• بازده: بازده، سود اوراق بهادار بر اساس قیمت فعلی آنها در بازار است که ممکن است با ارزش اسمی متفاوت باشد. اگر قیمت اوراق افزایش یابد، بازده کاهش می‌یابد و بالعکس. بازده به‌ صورت زیر محاسبه می‌شود: بازده = (پرداخت کوپن سالانه/ قیمت فعلی اوراق) × ۱۰۰

انواع اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف

چرا نرخ بهره‌ اوراق قرضه در اقتصاد اهمیت دارد؟

نرخ بهره‌ اوراق قرضه مولفه‌ای بسیار مهم در اقتصاد است، زیرا بر هزینه‌ی وام‌گیری دولت‌ها و شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد. با بالا رفتن نرخ بهره‌ اوراق قرضه، هزینه‌های وام‌گیری را افزایش می‌یابد که می‌تواند تمایل به سرمایه‌گذاری و رشد اقتصاد را کاهش دهد. برعکس، پایین بودن نرخ بهره‌ اوراق قرضه وام‌گیری را ارزان‌تر می‌کند و مشوق هزینه کردن و توسعه‌ی اقتصادی است. نرخ اوراق قرضه همچنین نقشی کلیدی در سیاست‌های پولی ایفا می‌کند، زیرا بانک‌ مرکزی از آن برای مدیریت تورم و کنترل فعالیت‌های اقتصادی استفاده می‌کند. علاوه‌بر‌این، نرخ‌های بهره اوراق قرضه بینش‌هایی از انتظارات تورمی ارائه می‌دهند. افزایش این نرخ می‌تواند سیگنالی از تورم بالاتر باشد، درحالی‌که کاهش نرخ بهره‌ اوراق قرضه  اغلب نشان‌دهنده‌ی کندی رشد اقتصادی یا تورم پایدار است.

بیشتر بخوانید: فارکس چیست؟ همه چیز درباره بازار Forex

نرخ بهره‌ اوراق قرضه در ایالات متحده چه تأثیری بر اقتصاد جهانی می‌گذارد؟

نرخ بهره‌ اوراق قرضه‌ در ایالات متحده، به‌ویژه بازده خزانه‌داری (Treasury Yield)، تأثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد جهانی دارد. از آنجایی که نرخ بهره‌ اوراق قرضه در ایالات متحده به‌عنوان معیاری برای هزینه‌های جهانی استقراض عمل می‌کند، تغییرات در بازده آن بر نرخ بهره‌ سایر کشورها تأثیر می‌گذارد. هنگامی که بازده اوراق قرضه در ایالات متحده افزایش می‌یابد، سرمایه‌ی خارجی را جذب و دلار آمریکا را تقویت می‌کند، و می‌تواند هزینه‌های وام‌گیری را برای دیگر کشورها افزایش دهد. از طرفی، قوی‌تر شدن دلار نیز با گران‌تر کردن صادرات ایالات متحده، بر تجارت جهانی تأثیر می‌گذارد. علاوه‌بر‌این، تغییر در نرخ اوراق قرضه‌ ایالات متحده می‌تواند باعث تغییرات در بازارهای بین‌المللی سهام شود؛ زیرا سرمایه‌گذاران بسته به افزایش یا کاهش نرخ، ترکیب اوراق قرضه و سهام را در پرتفوی خود تنظیم می‌نمایند.

انواع اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف

نرخ بهره‌ اوراق قرضه بسته به سررسید آنها (مدت‌زمان باقی‌مانده تا منقضی شدن) متفاوت است. تفاوت در نرخ بهره‌ اوراق قرضه‌ کوتاه‌مدت (به‌عنوان‌مثال، اوراق قرضه ۲ ساله) و اوراق قرضه بلندمت (مثلا اوراق قرضه ۳۰ ساله) تحت‌ تأثیر عواملی مانند ریسک، انتظارات تورمی و تقاضای سرمایه‌گذاران است. به‌طورکلی، اوراق قرضه بلندمدت دارای نرخ بهره‌ بالاتری هستند؛ زیرا در طول زمان با ریسک‌های بیشتری از جمله تورم، تغییرات نرخ بهره و عدم اطمینان اقتصادی مواجه هستند. این موضوع در قالبی موسوم به «منحنی بازده» نشان داده می‌شود؛ یک نمایش گرافیکی که رابطه‌ی بین اوراق قرضه و سررسید آنها را نشان می‌دهد.

مقایسه‌ای بین بین اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف

در این بخش تعدادی اوراق قرضه با سررسید های مختلف را با یکدیگر مقایسه می‌کنیم. این سررسیدها از کوتاه‌مدت تا بلندمدت را شامل می‌شوند:

• اوراق قرضه ۲ ساله: این اوراق کوتاه‌مدت معمولاً دارای نرخ بهره‌ پایین‌تری هستند، زیرا ریسک کمتری دارند. سرمایه‌گذاران این اوراق در چنین دوره‌ی کوتاهی کمتر نگران تورم یا نوسانات اقتصادی می‌شوند.
• اوراق قرضه ۵ ساله: این اوراق بیشتر در معرض تغییرات بالقوه‌‌ی تورم و نرخ‌های بهره هستند و نرخ بهره‌ بالاتری نسبت به اوراق ۲ ساله دارند.

• اوراق قرضه ۱۰ ساله: اوراق قرضه ۱۰ ساله که اغلب به‌عنوان یک معیار کلیدی برای بسیاری از ابزارهای مالی استفاده می‌شوند، منعکس‌کننده‌ی انتظارات تورم و رشد میان‌مدت هستند. این نرخ‌ها برای آگاهی از شرایط اقتصادی به‌دقت بررسی می‌شوند.
• اوراق قرضه ۲۰ ساله: این اوراق دارای نرخ‌های بهره بالاتری هستند تا عدم اطمینان ناشی از مواجهه با تغییرات اقتصادی، تورم و ریسک‌های نرخ بهره در گذر زمان را جبران نمایند.
• اوراق قرضه ۳۰ ساله: بلندمدت‌ترین اوراق قرضه که برای در نظر گرفتن ریسک‌ها طی چند دهه ازجمله تغییر چرخه‌های اقتصادی، تورم و تغییرات سیاست پولی، دارای بالاترین نرخ بهره هستند.

علت اهمیت وجود سررسیدهای متفاوت

سررسیدهای مختلف اوراق قرضه، بینشی درمورد انتظارات اقتصادی و بازار مالی گسترده‌ ارائه می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، نرخ بهره‌ اوراق قرضه‌ کوتاه‌مدت به‌سرعت به تغییرات نرخ بهره‌ بانک مرکزی پاسخ می‌دهد و اغلب به‌عنوان شاخص سیاست پولی استفاده می‌شود. نرخ بهره‌ اوراق قرضه بلندمدت نیز منعکس‌کننده‌ی انتظارات تورم و رشد آینده است. رابطه‌ی بین نرخ اوراق قرضه کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سلامت اقتصادی باشد. یک منحنی بازده نرمال که نرخ‌های بلندمدت در آن بالاتر هستند، نشان‌دهنده‌ی رشد مورد انتظار است؛ در‌حالی‌که منحنی بازده معکوس (منحنی که نرخ‌های بلندمدت در آن پایین‌تر از نرخ‌های کوتاه‌مدت هستند) می‌تواند نشانه‌ای از یک رکود قریب‌الوقوع باشد. بنابراین رصد اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف، برای پیش‌بینی‌های اقتصادی و اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری ضروری است.

ارائه تمامی نمادهای اوراق قرضه در چارت فراز

نحوه استفاده از نرخ بهره در تحلیل‌های مالی

نرخ‌های بهره در تحلیل مالی بسیار مهم هستند و بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی بازار تأثیر می‌گذارند. آنها به‌عنوان شاخص‌های کلیدی شرایط اقتصادی، سیاست‌های بانک مرکزی و انتظارات تورمی عمل می‌کنند و به‌ تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا ریسک و ارزش دارایی‌ها را تعیین نمایند. در ادامه کاربرد نرخ بهره در تحلیل‌های مالی را به شما معرفی می‌کنیم:

سیگنال‌های رشد اقتصادی:

افزایش نرخ‌های بهره اغلب نشانه‌‌ای از تلاش دولت برای آرام کردن اقتصادی است که تورم در آن سر به فلک گذاشته است، در‌حالی‌که کاهش نرخ‌ها نشان‌دهنده‌ی کندی احتمالی رشد اقتصادی است. تحلیل‌گران این تغییرات را تحت رصد قرار می‌دهند تا پیش‌بینی‌های بازار را بر اساس آنها تنظیم نمایند.

تحلیل منحنی بازده:

منحنی بازده، رابطه‌ی بین بازده و سررسید اوراق را نشان می‌دهد. یک منحنی تند، نشان‌دهنده‌ی رشد آینده است؛ درحالی‌که یک منحنی صاف یا معکوس می‌تواند نشان‌دهنده‌ی رکود باشد. بنابراین تحلیل منحنی بازده می‌تواند به پیش‌بینی عملکرد بازار سهام کمک کند.

تأثیر بر ارزش‌گذاری دارایی‌ها:

نرخ‌های بهره مستقیماً بر ارزش سهام و اوراق قرضه تأثیر می‌گذارند. نرخ‌های بالاتر، ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی را کاهش داده و متعاقباً باعث کاهش قیمت دارایی‌ها می‌شوند؛ در‌حالی‌که نرخ‌های پایین‌تر با افزایش جذابیت درآمدهای آتی، ارزش دارایی‌ها را افزایش می‌دهند. در مورد انتخاب استراتژی‌های مالی بر اساس نرخ‌های بهره باید بدانید که:

• سرمایه‌گذاران تخصیص دارایی‌های خود را بر اساس شرایط نرخ بهره تنظیم می‌کنند. در دوره‌های با نرخ پایین، دارایی‌های پرریسک‌تر ممکن است جذاب‌تر باشند؛ در‌حالی‌که افزایش نرخ‌ها معمولاً تمرکز را به سرمایه‌گذاری‌های مطمئن‌تر و دارای درآمد ثابت معطوف می‌کند.
• شرکت‌هایی که بدهی قابل‌توجهی دارند، در محیط‌های دارای نرخ‌ بهره افزایشی با هزینه‌های بالاتری روبرو می‌شوند و به ابزارهای پوششی مانند سواپ نرخ بهره (Interest Rate Swap) روی می‌آورند. سرمایه‌گذاران همچنین ممکن است پرتفوی‌های خود را برای کاهش ریسک‌های نرخ بهره مجدداً تنظیم کنند.
• پیش‌بینی اقدامات بانک مرکزی می‌تواند بر تخصیص سرمایه به بخش‌های مختلف تأثیر بگذارد. به‌عنوان‌مثال، در شرایط افزایش بهره، منابع مالی ممکن است سود ببرند؛ در‌حالی‌که شرکت‌های آب‌وبرق ممکن است عملکرد ضعیفی داشته باشند. این پیش‌بینی‌ها می‌تواند بر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارند.

مشاهده به روزترین اخبار و تحلیل بازار فارکس در وبلاگ فراز

تاثیر نرخ بهره بر بازارهای مالی و اقتصاد

تأثیر نرخ بهره بر وام‌های مسکن، وام‌های شخصی و بدهی‌های دولتی

در این قسمت تاثیر نرخ بهره بر دارایی‌های مختلف بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم. همچنین اطلاعاتی درمورد جایگاه آن در تعیین داده‍ای اقتصادی را بررسی می‌کنیم:

رابطه نرخ بهره با بازارهای سهام، اوراق قرضه و بازار ارزهای دیجیتال

نرخ‌ بهره ارتباط قابل‌توجهی با بازارهای مختلف مالی ازجمله سهام، اوراق قرضه و ارزهای دیجیتال دارند. افزایش این نرخ در بازار سهام، منجر به کاهش قیمت سهم‌ها می‌شود؛ زیرا هزینه‌‌های استقراض برای شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان افزایش می‌یابد و این باعث کاهش سود و کم شدن توانایی شرکت‌ها برای هزینه کردن می‌شود. برعکس، زمانی که نرخ‌ بهره کاهش می‌یابد، قیمت سهام به‌دلیل کاهش هزینه‌های استقراض و افزایش مخارج مصرف‌کننده افزایش می‌یابند.

در بازار اوراق قرضه، نرخ بهره و قیمت اوراق قرضه رابطه‌ی معکوس دارند. هنگامی که نرخ‌ها افزایش می‌یابند، قیمت اوراق قرضه موجود کاهش پیدا می‌کند؛ زیرا اوراق قرضه جدید، بازده بالاتری ارائه می‌دهند و باعث می‌شوند اوراق قرضه قدیمی جذابیت کمتری داشته باشند. این رابطه بر نحوه‌ی تخصیص پرتفوی سرمایه‌گذاران نیز تأثیر می‌گذارد. در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال، نرخ‌های بهره بالاتر می‌توانند سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پرریسک‌تر را کاهش دهند؛ زیرا سرمایه‌گذاران ممکن است امنیت نسبی و درآمد ثابت اوراق بهادار را ترجیح دهند. با افزایش هزینه‌های استقراض، ممکن است علاقه به بازارهای سرمایه‌گذاری‌های سوداگرانه‌ای مانند ارز دیجیتال کاهش پیدا کند.

تأثیر نرخ بهره بر تورم، رشد اقتصادی، اشتغال و سرمایه‌گذاری

نرخ بهره نقش مهمی در شکل دادن به تورم، رشد اقتصادی و سطوح اشتغال دارد. زمانی که نرخ‌ بهره پایین است، وام‌ گرفتن ارزان‌تر می‌شود، و مصرف‌کنندگان و کسب‌وکار‌ها به خرج کردن تشویق می‌‌شوند. این امر می‌تواند منجر به رشد اقتصادی بیشتر و ایجاد شغل شود. برعکس، زمانی که نرخ‌ها بالا می‌روند، هزینه‌های وام‌گیری افزایش می‌یابند که می‌تواند فعالیت اقتصادی را کند کند و به‌طوربالقوه منجر به افزایش بیکاری و کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری شود.

نرخ بهره همچنین به‌طور‌مستقیم بر تورم تأثیر می‌گذارد؛ نرخ‌های پایین‌تر می‌توانند تقاضا را تحریک و منجر به قیمت‌های بالاتر شوند، در‌حالی‌که نرخ‌های بالاتر اغلب برای پیش‌گیری از تورم از طریق کاهش هزینه‌ها اعمال می‌شوند. بنابراین، بانک‌های مرکزی برای حفظ ثبات قیمت‌ها و حمایت از رشد اقتصادی، نرخ‌های بهره را به‌دقت تنظیم می‌کنند.

تأثیر نرخ بهره بر وام‌های مسکن، وام‌های شخصی و بدهی‌های دولتی

نرخ بهره به‌طور‌قابل‌توجهی بر وام‌های شخصی، وام‌های املاک/ مستغلات و بدهی‌های دولتی تأثیر می‌گذارد. در وام‌های شخصی، نرخ‌های بهره بالاتر به این معناست که پرداختی ماهانه‌ی وام‌گیرندگان افزایش می‌یابد، که می‌تواند میل به وام‌گیری و مخارج مصرف‌کننده را کاهش دهد.

در بازار املاک و مستغلات، افزایش نرخ‌ها می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های وام مسکن شده و با کاهش توان خرید مسکن، این بازار را دچار کندی و رکود کند. این امر همچنین با کاهش تقاضا می‌تواند بر ارزش اموال تأثیر بگذارد. در بدهی‌های دولتی، نرخ‌های بهره بالاتر هزینه‌ی خدمات بدهی موجود را افزایش می‌دهد، که به‌طوربالقوه منجر به افزایش مالیات یا کاهش مخارج عمومی می‌شود. بنابراین دولت‌ها برای حفظ پایداری مالی اغلب استراتژی‌های استقراض خود را بر اساس نرخ‌های بهره غالب تنظیم می‌کنند.

تاثیر افزایش نرخ بهره فدرال رزرو بر طلا و دلار

زمانی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، دلار آمریکا معمولاً تقویت می‌شود. نرخ‌های بهره بالاتر، بازده بالاتری برای سرمایه‌گذاری‌های دلاری ارائه می‌دهند، سرمایه‌گذاری‌های خارجی را جذب می‌کنند و تقاضا برای این ارز را افزایش می‌دهند. هرچقدر سرمایه‌گذاران بیشتری دارایی‌های ایالات متحده را خریداری می‌کنند، ارزش دلار نسبت به دیگر ارزها افزایش پیدا می‌کند. قوی شدن می‌تواند از جنبه‌های مختلفی بر اقتصاد تأثیر داشته باشد، از جمله:

• صادرات: کالاهای آمریکایی برای خریداران خارجی گران‌تر می‌شود و می‌تواند رقابت در عرصه‌ی صادرات را کاهش دهد.
• واردات: دلار قوی‌ همچنین واردات را ارزان‌تر می‌کند و به نفع مصرف‌کنندگان است، اما می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی آسیب برساند.

در مورد طلا نیز همگی می‌دانیم که این فلز گران‌بها اغلب به‌عنوان محافظ یا پوششی در برابر تورم و نوسانات در نظر گرفته می‌شود. هنگامی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، هزینه فرصت از دست رفته (Opportunity Cost)  نگه‌داری طلا افزایش می‌یابد؛ زیرا این فلز گران‌بها بهره‌ی سود یا سود سهام به همراه ندارد. درنتیجه، سرمایه‌گذاران ممکن است تمرکز خود را معطوف دارایی‌های مشمول بهره کنند، که منجر به کاهش تقاضا و قیمت طلا می‌شود. 

بیشتر بخوانید: کی طلا بخریم کی بفروشیم؟ راهنمای بهترین زمان برای خرید و فروش طلا

سخن آخر

نرخ بهره در شکل دادن به بازارهای مالی و تأثیرگذاری بر تورم، رشد اقتصادی و تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش خطیری ایفا می‌کند. به‌طور‌کلی افزایش نرخ‌ بهره باعث تقویت دلار آمریکا شده و درعین‌حال بر قیمت طلا فشاری نزولی وارد می‌کنند. درک این پویایی‌ها به‌ سرمایه‌گذاران، کسب‌وکارها و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات سنجیده‌تری در چشم‌انداز پیچیده‌ی اقتصادی اتخاذ کنند و عملکرد مؤثرتری در مدیریت ریسک‌ها داشته باشند.

 سوالات متداول

• نرخ بهره چگونه بر وام مسکن تأثیر می‌گذارد؟
• نرخ بهره بالاتر هزینه وام مسکن را افزایش می‌دهد و پرداخت‌های ماهانه را سنگین‌تر می‌کند.
• چرا بانک‌های مرکزی نرخ بهره را افزایش یا کاهش می‌دهند؟
• بانک‌های مرکزی برای کنترل تورم، تحریک رشد اقتصادی یا مقابله با رکود، نرخ بهره را تغییر می‌دهند.
• نرخ بهره واقعی و نرخ بهره اسمی چه تفاوتی با هم دارند؟
• نرخ اسمی تورم را در نظر نمی‌گیرد، اما نرخ واقعی با کسر تورم از نرخ اسمی محاسبه می‌شود.
• چگونه نرخ بهره بر ارزش ارزهای خارجی تأثیر می‌گذارد؟
• افزایش نرخ بهره، ارزهای خارجی را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر می‌کند و ارزش آن‌ها را تقویت می‌کند.
• چه عواملی باعث تغییرات ناگهانی در نرخ بهره می‌شود؟
• تغییرات ناگهانی در تورم، بحران‌های اقتصادی و سیاست‌های مالی باعث نوسان در نرخ بهره می‌شوند.