یکی از قدرت‌مندترین اندیکاتورها در جعبه ابزار تریدرهای تکنیکال، شاخص قدرت نسبی یا (RSI) است؛ اندیکاتوری که مومنتوم بازار را نشان می‌دهد و به شناسایی نقاط عطف در روند قیمت کمک می‌کند. RSI که اغلب به‌عنوان معیاری برای سنجش شرایط اشباع خرید یا اشباع فروش در نظر گرفته می‌شود، برای تریدرهایی که به‌دنبال اصلاح نقاط ورود و خروج خود هستند یک ابزار حیاتی محسوب می‌شود. سادگی این اندیکاتور در کنار بینش‌های ارزشمندی که ارائه می‌دهد، امکان استفاده مؤثر از آن را حتی برای تریدرهای تازه‌کار نیز فراهم می‌کند؛ درحالیکه نیاز تریدرهای کارکشته را نیز در محیط‌های پیچیده بازار برطرف می‌نماید. در ادامه این مقاله فراز به آموزش اندیکاتور rsi، بررسی مکانیزم، بخش‌‌های مختلف و کاربردهای RSI می‌پردازیم و علت اهمیت بالای این اندیکاتور در تحلیل تکنیکال شرح می‌دهیم.
اندیکاتور RSI چیست؟
اندیکاتور RSI که کوتاه شده عبارت (Relative Strength Index) است، اندیکاتوری برای نمایش تغییرات در مومنتوم خرید و فروش و کمک به شناسایی روندها و بازگشت‌های احتمالی قیمت است. این اندیکاتور می‌تواند هم در استراتژی‌های کوتاه‌مدت و هم استراتژی‌های بلند مدت مورد استفاده قرار بگیرد. رویکرد ساده و سازگاری بالای این اندیکاتور با چارت قیمتی، آن را به ابزاری ارزشمند برای تحلیل روندها در طیف وسیعی از بازارها، از جمله بورس، فارکس، ارزهای دیجیتال و… تبدیل می‌کند.
تریدرها به کمک RSI بینشی درباره احساسات کلی بازار که محرک حرکات قیمتی هستند، به دست می‌آورند. این بینش، امکان تصمیم‌گیری‌های به‌موقع و آگاهانه‌تر را برای آنها فراهم می‌کند.
ساختار اندیکاتور RSI
ساختار اندیکاتور RSI بر پایه فرمولی بنا نهاده شده‌است که میانگین سودها و زیانها را در یک دوره مشخص، که معمولاً به‌صورت ۱۴ روزه تنظیم می‌شود، مقایسه می‌کند. از این محاسبه مقداری مابین ۰ تا ۱۰۰ به دست می‌آید که به صورت یک خط بر روی نموداری جداگانه در زیر نمودار قیمت نمایش داده می‌شود.
مؤلفه‌های کلیدی در ساختار RSI عبارتند از:
- محاسبه میانگین سودها و زیانها: در طول دوره مشخص‌شده، RSI میانگین سود‌های قیمت را در روزهایی که کندل‌ها با قیمتی بالاتر از کندل قبلی بسته می‌شوند و میانگین زیانها را در روزهایی که کندل‌ها با قیمتی پایین‌تر از کندل قبلی بسته می‌شوند محاسبه می‌کند. این مقادیر برای تعیین مومنتوم و جهت روند ضروری هستند.
- فرمول RSI: در این فرمول، RS (قدرت نسبی) نسبت میانگین سود به میانگین ضرر در دوره انتخاب‌شده است.
- محدوده ۰ تا ۱۰۰: مقدار RSI حاصل، عددی بین ۰ تا ۱۰۰ است که به تریدرها کمک می‌کنند شرایط اشباع خرید (معمولاً بالای ۷۰) و اشباع فروش (معمولاً زیر ۳۰) را شناسایی نمایند.
- نمایش بصری: RSI بر روی نمودار به‌شکل خطی در یک محدوده که سطوح ۳۰ و ۷۰ آن با خطوط افقی مشخص شده‌اند نمایش داده می‌شود. سطوح ۳۰ و ۷۰ در این محدوده نشان‌دهنده آستانه‌های رایج برای شرایط اشباع فروش و اشباع خرید هستند.
بیشتر بخوانید: لیست بهترین اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال
نحوه استفاده از RSI در تحلیل بازار
استفاده از Relative Strength Inedex در تحلیل بازار می‌تواند بینش‌های ارزشمندی درباره بازگشت‌های روند، نقاط ورود و خروج و مومنتوم کلی یک دارایی در اختیار تریدرها قرار دهد. روش اصلی استفاده از این اندیکاتور به شرح زیر است:
۱) محدوده‌های اشباع خرید و اشباع فروش در RSI
اشباع خرید زمانی رخ می‌دهد که که RSI از ۷۰ بالاتر است. این وضعیت می‌تواند سیگنالی از یک اصلاح نزولی باشد، زیرا مومنتوم خرید احتمالاً به اوج خود رسیده است.
اشباع فروش در شرایطی شناسایی می‌شود که RSI پایین‌تر از سطح ۳۰ بوده و معمولا نشان‌دهنده وضعیت بیش فروش است. در این وضعیت، مومنتوم فروش احتمالاً به اوج خود رسیده است و بازگشت صعودی قیمت دور از انتظار نیست.
۲) تشخیص بازگشت روند با استفاده از واگرایی
- واگرایی صعودی: هنگامی که قیمت یک کف جدید تشکیل می‌دهد اما در RSI یک کف بالاتر ایجاد می‌شود، این وضعیت نشان‌دهنده یک بازگشت روند صعودی است. این واگرایی نشان می‌دهد که علی‌رغم کاهش قیمت، مومنتوم نزولی در حال ضعیف شدن است.
- واگرایی نزولی: هنگامی که قیمت سقف جدیدی تشکیل می‌دهد، اما در RSI سقف پایین‌تری ایجاد می‌شود، این وضعیت نشان‌دهنده یک بازگشت نزولی است. این واگرایی نشان می‌دهد که مومنتوم صعودی علی‌رغم افزایش قیمت‌ها در حال کند شدن است.
۳) استفاده از RSI برای تأیید روند
در روندهای صعودی قوی، RSI می‌تواند بالاتر از ۵۰ باقی بماند و محدودی ۴۰ تا ۵۰ به‌عنوان یک سطح حمایتی عمل کند. برعکس، در روندهای نزولی قوی، مقادیر RSI معمولاً پایین‌تر از ۵۰ باقی می‌مانند و محدودی ۵۰ تا ۶۰ به‌عنوان یک سطح مقاومت عمل می‌کند.
همچنین در یک بازار رونددار، زمانی که RSI از محدوده معمول خود خارج می‌شود (به‌عنوان‌مثال، در یک روند صعودی به بالای ۷۰ می‌رسد یا در روند نزولی به زیر ۳۰ می‌رسد)، می‌تواند قدرت روند را تأیید کند و سیگنالی از بریک‌اوت (Breakout) یا بریک‌داون (Breakdown) باشد.
۴) استفاده از تقاطع‌های RSI به‌عنوان نقاط ورود و خروج
- رسیدن به بالای ۳۰: رسیدن RSI از زیر سطح ۳۰ به بالای آن می‌تواند نشان‌دهنده خروج دارایی از وضعیت اشباع فروش و سیگنالی از یک فرصت خرید بالقوه باشد.
- رسیدن به زیر ۷۰: رسیدن RSI از بالای سطح ۷۰ به زیر آن می‌تواند نشانه خروج دارایی از وضعیت اشباع خرید و سیگنالی از یک فرصت بالقوه فروش باشد.
برای دسترسی به اندیکاتور RSI و سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال در پلتفرم فراز ثبت نام کنید.
بهترین تنظیمات برای اندیکاتور RSI چیست؟
تنظیمات پیش‌فرض RSI شامل یک محاسبه ۱۴ دوره‌ای است که به‌دلیل برقراری تعادل بین پاسخ‌گویی و پایداری اندیکاتور، به‌طور گسترده در بازارها و تایم‌فریم‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بااینحال، تریدرها می‌توانند تنظیمات RSI را براساس استراتژی‌های معاملاتی خاص، تایم‌فریم‌ها و شرایط بازار به دلخواه خود تنظیم نمایند. در ادامه چند نمونه از تنظیمات بهینه این اندیکاتور ارائه شده‌است:
۱) تنظیمات مناسب برای ترید کوتاه‌مدت (ترید روزانه یا نوسان‌گیری)
دوره زمانی کوتاه‌تر (مثلاً ۵ تا ۹) می‌تواند RSI را نسبت به تغییرات قیمت حساس‌تر کند و تعداد سیگنال‌های تولیدی آن را افزایش دهد.
دوره‌های کوتاه‌مدت RSI به‌سرعت به تغییرات قیمت واکنش نشان می‌دهند؛ بنابراین امکان کسب سود از نوسانات مکرر قیمت را برای تریدرها فراهم کرده و سیگنال‌های ورود و خروج بیشتری به آنها ارائه می‌دهند.
از طرفی این تنظیمات با تولید نویز‌های بیشتر، به‌ویژه در بازارهای بی‌ثبات می‌توانند منجر به تولید سیگنال‌های نادرست شوند. استفاده از این تنظیمات همراه با اندیکاتورهای دیگر، ازجمله میانگین‌های متحرک، می‌تواند قابلیت اطمینان آن را بهبود بخشد.
۲) تنظیمات مناسب برای ترید میان‌مدت (روندهای روزانه یا هفتگی)
RSI استاندارد ۱۴ دوره‌ای برای ثبت روندهای میان‌مدت ایده‌آل است و به‌طور گسترده توسط تریدرهای نوسان‌گیر و پوزیشن تریدرها استفاده می‌شود.
RSI ۱۴ دوره‌ای تعادلی بین ثبت سیگنال‌های قابل‌اعتماد و فیلتر کردن نویز بیش از حد برقرار می‌کند؛ بنابراین برای استفاده در نمودارهای روزانه یا هفتگی مناسب است. سطوح استاندارد اشباع خرید/ اشباع فروش (۷۰ و ۳۰) در این تنظیم خوب عمل می‌کنند. بااینحال، در بازارهای پرنوسان می‌توانید سطوح ۸۰ و ۲۰ را مبنا در نظر بگیرید.
۳) تنظیمات مناسب برای ترید بلندمدت (پوزیشن تریدینگ یا سرمایه‌گذاری)
دوره طولانی‌تر RSI مانند ۲۱ یا ۲۸ با هموار کردن RSI، سیگنال‌هایی کمتر اما با قابلیت اطمینان بیشتر ارائه می‌دهد.
تنظیمات بلندمدت RSI سیگنال‌های نادرست را به حداقل می‌رسانند و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا بدون در نظر گرفتن نوسانات کوتاه‌مدت، بر روی روندهای قیمتی قابل‌توجه سرمایه‌گذاری نمایند. این تنظیم برای شناسایی روندهای گسترده و زمان‌بندی نقاط اصلی ورود و خروج ایده‌آل است. سطوح اشباع خرید و اشباع فروش را می‌توان در ۷۰ و ۳۰ نگه داشت، اما در برخی کلاس‌های دارایی مانند کالاها که مستعد نوسانات قیمتی گسترده‌تری هستند، ممکن است نیاز به اصلاح داشته باشند.
در ادامه تعدادی دیگر انواع تنظیمات اندیکاتور RSI را به شما ارائه می‌دهیم.
تنظیمات محافظه‌کارانه (۲۰/۸۰)
در بازارهای پرنوسان، تنظیم RSI به شکلی که عبور قیمت از سطح ۸۰ برای اشباع خرید استفاده شود و سطح ۲۰ برای اشباع فروش درنظر گرفته شود، می‌تواند به کاهش سیگنال‌های نادرست کمک کند.
تنظیمات تهاجمی (۴۰/۶۰)
در استراتژی‌های دنبال کردن روند، به‌ویژه در روندهای صعودی یا نزولی قوی، تنظیم سطوح اشباع خرید و اشباع فروش RSI به‌ترتیب بر ۶۰ و ۴۰ به تریدرها اجازه می‌دهد تا زودتر وارد پوزیشن‌ها شده یا از آنها خارج شوند.
تنظیمات مبتنی بر تایم‌فریم
تاریم‌فریم‌های بالاتر (روزانه، هفتگی): در روندهای بزرگ‌تر، استفاده از RSI ۱۴ یا حتی ۲۱ دوره‌ای سیگنال‌های روان‌تر و قابل‌اعتمادتری ارائه می‌دهند و حرکات قابل‌توجه قیمت را ثبت می‌کنند.
ترکیب RSI با اندیکاتورهای دیگر
ترکیب RSI با دیگر اندیکاتورهای تکنیکال باعث افزایش دقت سیگنال‌ها و کاهش سیگنال‌های کاذب می‌شود. برخی از مؤثرترین ترکیب اندیکاتورها با RSI را در ادامه معرفی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: معرفی ۷ مورد از بهترین اندیکاتورهای ترید روزانه
RSI و میانگین متحرک
در این ترکیب از میانگین متحرک (به‌عنوان‌مثال، میانگین متحرک ساده ۵۰ دوره‌ای) برای تأیید جهت روند استفاده می‌شود.
- نحوه استفاده: RSI می‌تواند شرایط اشباع خرید یا اشباع فروش را نشان دهد، درحالیکه میانگین متحرک قدرت روند را تأیید می‌کند. به‌عنوان‌مثال، اگر RSI اشباع فروش را نشان دهد و قیمت از زیر میانگین متحرک به بالای آن برسد، این وضعیت سیگنال خرید را تقویت می‌کند.
RSI و اندیکاتور مکدی
MACD جهت روند را مشخص می‌کند و RSI مومنتوم را نشان می‌دهد.
- نحوه استفاده: ترکیب واگرایی‌های RSI با تقاطع‌های MACD می‌تواند سیگنال‌هایی قوی ارائه دهد. به‌عنوان‌مثال، واگرایی صعودی در هر دو اندیکاتور یک سیگنال خرید قوی است.
RSI و باندهای بولینگر
باندهای بولینگر نوسانات را نشان می‌دهند، درحالیکه RSI به تأیید سطوح اشباع خرید/ اشباع فروش کمک می‌کند.
- نحوه استفاده: اگر RSI اشباع خرید را نشان دهد و قیمت در باند بالایی باشد، این وضعیت نشان‌دهنده یک بازگشت احتمالی است. به‌طور‌مشابه، اگر RSI در ناحیه اشباع فروش باشد و قیمت باند پایین را لمس کند، احتمال برگشت قیمت از باند وجود دارد.
RSI و سطوح حمایت/مقاومت
می‌توانید از ترکیب RSI با سطوح حمایت/مقاومت به‌عنوان تأییدیه استفاده کنید.
- نحوه استفاده: RSI در نواحی اشباع خرید/ اشباع فروش در نزدیکی سطوح حمایت یا مقاومت قوی سیگنال‌های خرید یا فروش قوی‌تری ارائه می‌دهد.
RSI و سطوح اصلاحی فیبوناچی
همان‌طور که می‌دانید، سطوح فیبوناچی به شناسایی سطوح کلیدی قیمت کمک می‌کنند.
- نحوه استفاده: شرایط اشباع خرید/ اشباع فروش RSI در نزدیکی سطوح فیبوناچی، اعتبار سیگنال‌های بازگشت یا ادامه روند را افزایش می‌دهند.
RSI و اندیکاتور استوکاستیک
هر دو اندیکاتور شرایط اشباع خرید/ اشباع خرید را مشخص می‌کنند. بنابراین نمایش شرایط یکسان توسط هر دو اندیکاتور (به‌عنوان‌مثال، وضعیت اشباع خرید یا اشباع فروش در هر دو)، سیگنال‌های خرید یا فروش را تأیید می‌کند.
مزایای ترکیب RSI با دیگر اندیکاتورها:
- کاهش سیگنال‌های کاذب: استفاده از چند اندیکاتور به فیلتر کردن نویزها و کاهش احتمال سیگنال‌های کاذب کمک می‌کند.
- تأیید قوی‌تر: همسو بودن چند اندیکاتور با هم (به‌عنوان‌مثال، نمایش روند یکسان در RSI و MACD)، شانس موفقیت یک ترید را افزایش می‌دهد.
- سازگاری با استراتژی‌های مختلف: تریدرها می‌توانند ترکیبی از اندیکاتورها را متناسب با تایم‌فریم‌ها، شرایط بازار و سبک‌های معاملاتی مختلف (از ترید کوتاه‌مدت روزانه گرفته تا پوزیشن تریدینگ بلندمدت) تنظیم نمایند.
محدودیت‌های استفاده از اندیکاتور RSI چیست؟
اگرچه اندیکاتور RSI ابزاری محبوب و مفید است، اما محدودیت‌هایی نیز دارد:
- سیگنال‌های کاذب در بازارهای رونددار: در روندهای صعودی یا نزولی قوی، RSI می‌تواند برای دوره‌های طولانی در محدوده اشباع خرید (بالای ۷۰) یا اشباع فروش (زیر ۳۰) باقی بماند. این وضعیت می‌تواند به سیگنال‌های بازگشت زودتر از موعد منجر شود.
- ماهیت پس‌رو: RSI اندیکاتوری مبتنی بر حرکات گذشته قیمت است؛ بنابراین ممکن است سیگنال‌هایی تأخیردار (به‌ویژه در طول تغییرات سریع بازار) ارائه دهد.
- اتکای بیش‌از‌حد به سطوح اشباع خرید/اشباع فروش: سطوح ۳۰/۷۰ ممکن است در برخی شرایط بازار، به‌ویژه در طول روندهای قوی مؤثر نباشند. در چنین شرایطی RSI می‌تواند بدون آنکه نشان‌دهنده بازگشت روند باشد، برای مدتی طولانی‌تر از انتظار در این نواحی باقی بماند.
- واگرایی ضعیف یا تأخیردار: واگرایی RSI می‌تواند یک سیگنال غیرقابل‌اعتماد باشد؛ زیرا علی‌رغم مشاهده مغایرت در RSI، امکان حرکت قیمت در همان جهت وجود دارد.
- ناکارآمدی در بازارهای خنثی: در بازارهای خنثی که روند مشخصی ندارند، RSI بین سطوح اشباع خرید و اشباع فروش نوسان کرده و مکرراً سیگنال‌های کاذب تولید می‌کند.
- حساسیت به نوسان: در بازارهای پرنوسان، RSI ممکن است با سرعتی بیش‌از‌حد واکنش نشان دهد و با ارائه سیگنال‌های نامنظم، منجر به سردرگمی و حرکات اشتباه تریدرها شود.
- عدم لحاظ بینش‌های بنیادی: RSI عوامل بنیادینی مانند گزارش‌های درآمد یا رویدادهای خبری را که می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر حرکات قیمت داشته باشند، در نظر نمی‌گیرد.
کیس استادی از ترید و سیگنال‌گیری با RSI
- وضعیت بازار: نمودار یک سهم در یک روند صعودی قرار دارد و قرار گرفتن قیمت در محدوده بالاتر از میانگین متحرک ساده ۵۰ روزه، این موضوع را تأیید می‌کند.
- سیگنال ورودی RSI: اندیکاتور RSI به زیر سطح ۳۰ می‌رسد (اشباع فروش)، سپس دوباره به بالای ۳۰ بازمی‌گردد. با اتمام پول‌بک می‌توان این وضعیت را یک سیگنال خرید در نظر گرفت.
- تأیید سطح حمایت: نزدیک بودن قیمت به یک سطح حمایت قوی، اعتبار سیگنال خرید را افزایش می‌دهد.
- ورود به معامله: با رسیدن RSI به بالای سطح ۳۰، افراد می‌توانند در نزدیکی سطح حمایت اقدام به خرید سهم کنند.
- استراتژی خروج: معامله‌گران بایستی هدف سود را در نزدیکی یک سطح مقاومت تعیین کنند و استاپ‌لاس را زیر سطح حمایت قرار دهند و با رسیدن RSI به ۷۰ (اشباع فروش)، در سطح مقاومت از معامله خارج شوند.
سخن آخر
اندیکاتور ابزاری قدرتمند برای شناسایی سیگنال‌های بالقوه خرید و فروش براساس مومنتوم بازار است. بااینحال، این اندیکاتور زمانی بهترین عملکرد را ارائه می‌دهد که با اندیکاتورهای تأیید‌کننده روند (به‌عنوان‌مثال، میانگین متحرک)، سطوح حمایت/مقاومت و تحلیل واگرایی ترکیب شود. اگرچه این اندیکاتور شرایط اشباع فروش و اشباع خرید را به‌وضوح نمایش می‌دهد، اما لازم است از محدودیت‌های آن در بازارهای رونددار و نوسانی آگاه باشید. تریدرها با استفاده از RSI در کنار دیگر ابزارها می‌توانند تصمیمات بهتری اتخاذ کنند، ریسک‌ها را به‌طور مؤثرتری مدیریت کنند و شانس موفقیت معاملات خود را افزایش دهند.
سوالات متداول
- آیا RSI برای تمامی بازارها کاربرد دارد؟
بله، RSI در تمامی بازارها (مانند سهام، ارزدیجیتال، فارکس و …..) کاربرد دارد. - بهترین دوره تنظیم برای RSI چیست؟
دوره تنظیم استاندارد برای RSI معمولاً ۱۴ است، اما می‌توان آن را بسته به ویژگی‌های بازار و استراتژی مورد استفاده تنظیم کرد. - چگونه از واگرایی در RSI استفاده کنیم؟
واگرایی در RSI زمانی رخ می‌دهد که قیمت سقف یا کف‌های جدیدی ایجاد کند، اما RSI این حرکت را تایید نکند. این وضعیت معمولاً به تغییر روند اشاره دارد. - آیا RSI می‌تواند برای تشخیص روند استفاده شود؟
بله، RSI می‌تواند برای شناسایی وضعیت روند (قوی یا ضعیف) و پیش‌بینی احتمال تغییر روند استفاده شود. - آیا می‌توان از RSI به‌تنهایی برای معامله استفاده کرد؟
استفاده از RSI به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری در معامله توصیه نمی‌شود، اما می‌تواند در ترکیب با دیگر ابزارها سیگنال‌های مفیدی ارائه دهد.
